Menstruasiya Dövrünün Mərhələləri
Menstruasiya dövrü ortalama olaraq 28 gün davam edir, lakin bu, qadından qadına dəyişə bilər və 21-35 gün arasında normal hesab olunur. Dövrün əsas mərhələləri aşağıdakılardır:
1. Menstrual Faz (Aybaşı)
Müddət: 3-7 gün.
Nə baş verir?
Hamiləlik baş vermədikdə uşaqlıq divarını örtən endometrium təbəqəsi parçalanır və vaginal qanaxma ilə bədəndən xaric olur. Bu qanaxma menstruasiya adlanır.
Simptomlar:
Qarın krampları, bel ağrısı, yorğunluq, əhval dəyişikliyi.
2. Folikulyar Faz
Müddət: Dövrün ilk günü başlayır və təxminən 13 gün davam edir.
Nə baş verir?
Beyindəki hipofiz vəzindən ifraz olunan follikul stimullaşdırıcı hormon (FSH) yumurtalıqlarda follikulları (yumurta hüceyrələrini ehtiva edən kisəciklər) stimullaşdırır. Bu fazın sonunda bir follikul dominant olur və yumurta inkişaf edir.
Eyni zamanda östrojen hormonu uşaqlıq divarının qalınlaşmasına və hamiləlik üçün hazırlıqlara başlayır.
Simptomlar:
Enerji artımı, daha sabit emosional vəziyyət.
3. Ovulyasiya Fazı
Müddət: Dövrün ortalarında, təxminən 14-cü gün (28 günlük dövr üçün).
Nə baş verir?
Luteinləşdirici hormonun (LH) ani artışı yumurtalıqdan bir yumurta hüceyrəsinin sərbəst buraxılmasına səbəb olur. Bu hadisə ovulyasiya adlanır.
Yumurtlama hamiləlik üçün ən məhsuldar dövr hesab olunur. Yumurtanın ömrü 12-24 saatdır.
Simptomlar:
Yüngül qarın ağrısı (ovulyasiya ağrısı), selik ifrazatının artması və şəffaflaşması.
4. Luteal Faz
Müddət: Ovulyasiyadan sonra başlayır və növbəti menstruasiya gününə qədər davam edir (təxminən 14 gün).
Nə baş verir?
Yumurtanın sərbəst buraxıldığı follikul sarı cismə (corpus luteum) çevrilir və progesteron hormonu istehsal edir.
Progesteron uşaqlıq divarını qoruyur və hamiləlik üçün dəstəkləyici mühit yaradır. Əgər yumurta mayalanmazsa, progesteron səviyyəsi azalır və menstruasiya başlayır.
Simptomlar:
Şişkinlik, döş həssaslığı, iştah artımı və ya əhval dəyişiklikləri (PMS əlamətləri).
Menstruasiya Dövründə Hormonların Rolü
Östrojen
Uşaqlıq divarını qalınlaşdırır və follikulların inkişafını dəstəkləyir.
Progesteron
Uşaqlıq divarını hamiləlik üçün hazır vəziyyətdə saxlayır.
Follikul stimullaşdırıcı hormon (FSH)
Follikulların böyüməsinə və inkişafına səbəb olur.
Luteinləşdirici hormon (LH)
Ovulyasiyanı stimullaşdırır.
Normal Menstruasiya Dövrünün Xüsusiyyətləri
Dövrün uzunluğu: 21-35 gün.
Qanaxma müddəti: 3-7 gün.
Qanaxma miqdarı: Təxminən 30-80 ml.
Rəngi: Parlaq qırmızı və ya tünd qəhvəyi.
Menstruasiya Dövrünə Təsir Edə Bilən Faktorlar
Stress və emosional faktorlar
Stress hormonları (kortizol) dövrü gecikdirə və ya nizamsız edə bilər.
Qidalanma və çəki dəyişiklikləri
Kəskin çəki itkisi və ya artımı hormonal balansı poza bilər.
Hormon balanssızlığı
Polikistik over sindromu (PCOS), tiroid xəstəlikləri və ya prolaktin artışı dövrü təsirləyə bilər.
Dərmanlar və kontraseptivlər
Hormonal kontraseptivlər menstruasiya dövrünün təbiətini dəyişə bilər.
Həyat tərzi dəyişiklikləri
İdman, yuxusuzluq və ya qeyri-sağlam vərdişlər dövrü təsir edə bilər.
Menstruasiya Dövrünün Pozulmaları
Amenoreya: Menstruasiyanın olmaması (hamiləlik və ya menopauzadan başqa).
Dismenoreya: Şiddətli ağrılı menstruasiya.
Menorragiya: Həddindən artıq qanaxma.
Oligomenoreya: Uzun müddət fasilə ilə (35 gündən çox) menstruasiya.
Polimenoreya: Qısa dövrlər (21 gündən az fasilə ilə).
Menstruasiya Dövründə Qayğı və Tövsiyələr
Fiziki sağlamlıq
Nizamlı yuxu, balanslı qidalanma və orta səviyyədə idman faydalıdır.
Ağrı idarəsi
İsti kompreslər, masaj və ya ibuprofen kimi ağrıkəsicilər diskomfortu azalda bilər.
Hidratasiya
Bol su içmək şişkinliyi azalda bilər.
Stressin idarə edilməsi
Yoga, meditasiya və nəfəs məşqləri emosional rahatlıq təmin edir.
Həkimə müraciət
Anormal qanaxma, şiddətli ağrı və ya dövr pozuntuları varsa, həkim məsləhəti alınmalıdır.
Menstruasiya dövrü qadın sağlamlığı üçün vacib göstəricilərdən biridir. Dövr normaldan kənarlaşdıqda, bunun səbəbini öyrənmək və lazımi tədbirlər görmək üçün həkimlə məsləhətləşmək əhəmiyyətlidir.
