Penis, kişi sağlamlığının və reproduktiv funksiyalarının mühüm bir hissəsidir. Onun anatomik quruluşundakı hər hansı bir anormallıq ciddi nəticələrə yol aça bilər. Tədqiqatlar göstərir ki, penisin struktural qüsurları təxminən hər 100 kişidən birində rast gəlinir. Bu qüsurlar anadangəlmə və ya sonradan qazanılmış ola bilər. Onlar bəzən aydın görünən deformasiyalar, bəzən isə funksional pozğunluqlar şəklində özünü göstərir. Bu cür qüsurların erkən diaqnozu və müalicəsi cinsi sağlamlığın qorunmasında əsas rol oynayır. Beləliklə, bu məsələnin hərtərəfli tədqiqi elmi əsaslara söykənir.
Penisin quruluşu və funksiyaları necə işləyir?
Penis kişi reproduktiv sisteminin əsas orqanıdır və mürəkkəb anatomik quruluşa malikdir. Orqan üç əsas silindrik hissədən ibarətdir: iki corpus cavernosum və bir corpus spongiosum. Bu strukturlar xüsusi toxuma növü olan kavernöz toxuma ilə əhatə olunub və reproduktiv funksiyaların həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır.
Androloji təcrübəmizdə müşahidə etdiyimiz kimi, penis anatomiyası bir çox specialized komponentləri özündə birləşdirir. Glans penis (başlıq) corpus spongiosumun genişlənmiş distal hissəsidir və yüksək həssaslıq dərəcəsi ilə xarakterizə olunur. Uretral kanal bütün uzunluq boyunca corpus spongiosum daxilindən keçir və sidik ile sperma keçidini təmin edir.
Erektil funksiya kompleks vaskulyar mexanizma əsasında həyata keçir. Bu proses aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:
-
Sinir impulslarının beyin və onurğa beyinindən çıxması
-
Arterial damarların genişlənməsi və qan axınının artması
-
Kavernöz toxumalarda qanın toplanması
-
Venöz axının məhdudlaşması və ereksiyalın saxlanması
-
Tunica albuginea qişasının gərginliyinin artması
Klinik təcrübələrimiz göstərir ki, sağlam erektil funksiya üçün nitrik oksid sintezi həlledici əhəmiyyət daşıyır. Bu molekul düz əzələ liflərininin boşalmasına səbəb olur və arterial qan təchizatını təmin edir. Fosfodiesteraz-5 fermenti isə ereksiyalın tənzimlənməsində əsas rol oynayır.
Ejakulyasiya prosesi iki fazadan ibarətdir. Emissiya fazasında sperma posterior uretraya toplanır, ekspulsiya fazasında isə xariçə atılır. Bu proses zamanı seminal veziküllar və prostat vəzi öz sekretlərini əlavə edərək sperma tərkibini formalaşdırır.
Detumessensiya mərhələsi ereksiya sonrası baş verir və aşağıdakı mexanizmlərlə tənzimlənir:
-
Arterial qan axınının azalması
-
Venöz drenajın bərpası
-
Kavernöz toxumaların boşalması
-
Normal flakkid vəziyyətə qayıdış
Penisın sinir təchizatı pudendal, kavernös və dorsal sinirlər vasitəsilə həyata keçir. Bu sinir şəbəkəsi həm sensorial, həm də motor funksiyaları idarə edir. Spinal kord zədələnmələri və ya sinir xəstəlikləri bu funksiyaları ciddi şəkildə pozur.
Hormental tənzimləmə prosesində testosteron hormonu əsas rol oynayır. Bu hormon libido, erektil funksiya və reproduktiv qabiliyyətin saxlanması üçün vacibdir. Yaş artımı ilə testosteron səviyyəsinin azalması müxtəlif funksional pozuntuları etiketləyir.
Penis qan təchizatı internal pudendal arteriya və onun budaqları vasitəsilə həyata keçir. Venöz drenaj dərin dorsal vena və kavernös venalar təminləyir. Bu vaskulyar şəbəkənin sağlamlığı normal seksuал funksiya üçün mütləq şərtdir.
Penis İnkişafı və Ölçüsü: Hansı Vəziyyət Normal Hesab Olunur?
Penisin inkişafı doğuşdan başlayaraq pubertət dövründə sürətlənən və təxminən 18 yaşına qədər davam edən bir prosesdir. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə penisin ölçüsü yaş qruplarına görə müəyyən standartlara uyğun olaraq dəyişir. Doğumdan sonrakı ilk illərdə cinsi orqanın ölçüləri yavaş şəkildə artır və əsas böyümə pubertət mərhələsində baş verir.
Yenidoğulmuşlarda normal penis ölçüsü nə qədər olmalıdır sualının cavabı yaş və genetik amillərə görə müxtəliflik göstərir. Tam vaxtında doğulan körpələrdə penis uzunluğu orta hesabla 2,5-4,5 sm arasında dəyişir. 1-2 yaş arası uşaqlarda bu göstərici 3-4 sm, 3-5 yaş arasında isə 4-5 sm təşkil edir. Pubertətə qədər olan dövrdə insan penisinin uzunluğu ildə təxminən 0,5 sm artır.
Cinsiyyət üzvü hansı yaşlarda böyüyür məsələsi androloqların tez-tez qarşılaşdığı suallardan biridir. Ən intensiv inkişaf dövrü 9-16 yaş arası hesab olunur. Bu mərhələdə testosteron hormonunun səviyyəsi kəskin artır və penis həm uzunluq, həm də qalınlıq baxımından sürətlə böyüyür. Pubertət dövründə aylıq artım 0,5-1 sm təşkil edə bilər.
Kiçik penis diaqnozu qoyularkən aşağıdakı meyarlar nəzərə alınır:
-
Doğuş zamanı penis uzunluğunun 2,5 sm-dən az olması
-
1 yaşında uzunluğun 3 sm-dən aşağı olması
-
Pubertət yaşında (14-16 yaş) uzunluğun 7 sm-dən kiçik olması
-
Yetkin yaşda uzunluğun 9 sm-dən az təşkil etməsi
Valideynlərin diqqət etməli olduğu əlamətlər müəyyən yaş mərhələlərində özünü göstərir. 2 yaşına qədər penis başının tamamilə dəri altında qalması, 5 yaşından sonra görünür artımın olmaması və pubertət əlamətlərinin 14 yaşından sonra başlaması narahatlıq yarada bilər.
Mikropenis diaqnozunun qoyulması üçün həkimlər aşağıdakı addımları izləyir:
-
Fiziki müayinə və ölçmə: Penis uzunluğu pubik sümükdən başa qədər ölçülür
-
Hormonal testlər: Testosteron, LH və FSH səviyyələri yoxlanılır
-
Genetik müayinələr: Xromosom anomaliyaları araşdırılır
-
Endokrin sistem qiymətləndirilməsi: Hipofiz və hipotalamus fəaliyyəti yoxlanılır
-
Görüntüləmə üsulları: Lazım gəldikdə USM və MRT edilir
Müalicə yolları yaş və səbəbdən asılı olaraq müxtəlif olur. Erkən yaşlarda hormonal terapiya tətbiq edilə bilər. Testosteron əvəzedici müalicəsi xüsusilə pubertət dövründə effektiv nəticələr verir. Bəzi hallarda cərrahi müdaxilə də nəzərdən keçirilir.
Normal inkişaf prosesində genetik faktorlar, hormonal balans və ümumi sağlamlıq vəziyyəti mühüm rol oynayır. Ailə həkimi və uroloq-androloqla müntəzəm məsləhətləşmələr erkən diaqnostika və vaxtında müdaxilə imkanı yaradır. Müasir tibb imkanları sayəsində əksər hallarda uğurlu nəticələr əldə edilir və uşaqların normal psixoloji inkişafı təmin olunur.
Penis Quruluşunda Rast Gəlinən Anomaliyalar
Penisin quruluş anomaliyaları uroloji və androloji təcrübəsində müxtəlif yaş qruplarında rast gəlinən struktur qüsurlarıdır. Bu anomaliyalar doğuşdan mövcud olub, reproduktiv sağlamlığa və həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərir. Hipospadiya ən geniş yayılmış struktur qüsuru kimi uretranın penis başının altında açılması ilə xarakterizə olunur. Epispadiya isə uretranın penis başının üst hissəsində yerləşməsi şəklində özünü göstərir.
Mikropenis anomaliyası 2,5 santimetrdən kiçik uzunluqda penis ölçüsü ilə müəyyən edilir. Bu vəziyyət adətən hormonal pozğunluqlarla əlaqələndirilir. Peyronie xəstəliyi penis əyriliyinə səbəb olan fibrotik lövhələrin yaranması ilə xarakterizə olunur. Fimoz prepusiyanın geri çəkilə bilməməsi, parafimoz isə prepusiyanın geri qaytarıla bilməməsi şəklində təzahür edir.
Embrional inkişaf dövründəki genetik mutasiyalar penisin struktur qüsülərinin əsas səbəbidir. Androgen reseptor çatışmazlığı, 5-alfa-reduktaza defisiti və hormonal pozğunluqlar bu anomaliyaların yaranmasında mühüm rol oynayır. Ətraf mühit faktorları, ana bətnindəki toksin təsirlər və bəzi dərman preparatları da risk faktoru olaraq qəbul edilir.
Diaqnostika və müalicə yanaşmaları aşağıdakı üsulları əhatə edir:
-
Fiziki müayinə və detalı anamnez toplama
-
Ultrasəs müayinəsi və MRT görüntüləmə üsulları
-
Hormonal testlər və genetik analizlər
-
Urodinamik tədqiqatlar və kontrastlı üroqrafiya
-
Psixoloji qiymətləndirmə və ailə məsləhətləşməsi
Cərrahi müdaxilə çoxsaylı hallarda ən effektiv müalicə üsuludur. Hipospadiya hallarında uretroplastika əməliyyatı tətbiq olunur. Mikropenis anomaliyasında hormonal terapiya və bəzi hallarda penis artırma əməliyyatları həyata keçirilir. Peyronie xəstəliyində korporal plisirasiya və ya qraft texnikaları istifadə edilir.
Erkən aşkarlama və müalicə planlaması aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçirilir:
-
Doğuşdan sonrakı ilk müayinə zamanı anomaliyaların təsbit edilməsi
-
Pediatrik uroloq konsultasiyası və detalı diaqnostik müayinələr
-
Ailə ilə məsləhətləşmə və müalicə seçimlərinin müzakirəsi
-
Optimal yaş dövrünün təyini cərrahi müdaxilə üçün
-
Multidisiplinar yanaşma ilə müalicə planının hazırlanması
-
Uzunmüddətli izləmə və reabilitasiya proqramları
Müasir cərrahi texnikalar yüksək uğur nisbətləri göstərir. Hipospadiya əməliyyatlarında 95%-dən çox uğurlu nəticə əldə olunur. Mikropenis hallarında hormonal müalicənin erkən başlanması daha yaxşı nəticələr verir. Peyronie xəstəliyində cərrahi müdaxilədən sonra 85-90% hallarda qənaətbəxş funksional nəticələr qeyd olunur.
Penisin struktur qüsurları zamanında diaqnostika və müvafiq müalicə tədbirləri ilə uğurla aradan qaldırıla bilər. Androloji təcrübə göstərir ki, erkən müdaxilə və kompleks yanaşma anomaliyaların aradan qaldırılmasında həlledici əhəmiyyət daşıyır. Modern tibb imkanları sayəsində struktur anomaliyaları olan xəstələr tam dəyərli həyat tərzi sürə bilirlər.
