Qaraciyər Xəstəliklərinin Növləri
1. Hepatit
Nədir?: Qaraciyərin iltihabı. Hepatit A, B, C, D və E növləri var.
Səbəbləri: Virus infeksiyaları, alkoqol istifadəsi, bəzi dərmanlar və autoimmün xəstəliklər.
2. Sirroz
Nədir?: Qaraciyər toxumasının fibroz toxuma ilə əvəzlənməsi nəticəsində yaranan xroniki xəstəlik.
Səbəbləri: Xroniki alkoqol istifadəsi, kronik hepatit B və C, qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi (NAFLD).
3. Yağlı Qaraciyər Xəstəliyi (Hepatoz)
Nədir?: Qaraciyər hüceyrələrində yağ yığılması.
Səbəbləri: Alkoqollu və qeyri-alkoqollu səbəblər. Qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi (NAFLD) və alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi (ALD).
4. Qaraciyər Xərçəngi
Nədir?: Qaraciyərin bədxassəli şişləri.
Səbəbləri: Xroniki hepatit B və C, sirroz, qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi.
5. Autoimmün Hepatit
Nədir?: Bədənin immun sisteminin qaraciyər hüceyrələrinə hücum etməsi nəticəsində yaranan xroniki iltihab.
Səbəbləri: Naməlum, lakin genetik və ətraf mühit faktorları rol oynaya bilər.
6. Hemoxromatoz
Nədir?: Bədənin çoxlu dəmir yığması nəticəsində yaranan genetik xəstəlik.
Səbəbləri: İrsi genetik mutasiyalar.
Əlamətlər
Ümumi Əlamətlər
Yorğunluq və Zəiflik: Davamlı yorğunluq hissi və enerji çatışmazlığı.
İştahsızlıq və Çəki İtirmək: İştahanın itməsi və izah edilməyən çəki itkisi.
Qarın Ağrısı və Şişkinlik: Qarının sağ yuxarı hissəsində ağrı və şişkinlik.
Qanama və Göstərilən Dəridə Qanama: Qan laxtalanma problemleri və dəridə asanlıqla yaranan qanamalar.
Sarılıq: Dəridə və göz ağlarında saralma.
Qaraciyər Böyüməsi (Hepatomeqaliya): Qaraciyərin böyüməsi və ya sərtləşməsi.
Xüsusi Əlamətlər
Hepatit: Qızdırma, bulantı, qusma, tünd rəngli sidik, açıq rəngli nəcislər.
Sirroz: Dərinin qaşınması, qarında maye yığılması (ascites), qırmızı xurma (palmar eritema), əllərdə və ayaqlarda şişkinlik (ödem).
Yağlı Qaraciyər Xəstəliyi: Əksər hallarda simptomlar olmaya bilər, lakin bəzi hallarda qarında ağrı və şişkinlik.
Qaraciyər Xərçəngi: Qarında kütlə, qaraciyər bölgəsində ağrı, izah edilməyən çəki itkisi, sarılıq.
Autoimmün Hepatit: Əzələ və oynaqlarda ağrı, dəri döküntüsü, menstrual pozğunluqlar.
Hemoxromatoz: Oynaqlarda ağrı, qaraciyərin böyüməsi, dəri rənginin tündləşməsi (bronzing).
Diaqnostika
Laborator Testlər
Qaraciyər Funksiya Testləri: Qaraciyərin işləkliyini yoxlamaq üçün qan testləri (ALT, AST, ALP, bilirubin).
Virus Testləri: Hepatit viruslarını aşkarlamaq üçün qan testləri.
Dəmir Səviyyələri: Hemoxromatoz üçün qan testləri.
Görüntüləmə Testləri
Ultrasonoqrafiya: Qaraciyərin strukturu və ölçüsünü qiymətləndirmək üçün.
KT və MRT: Qaraciyərin daha dəqiq görüntülənməsi.
Elastoqrafiya: Qaraciyərin fibroz vəziyyətini qiymətləndirmək üçün.
Biopsiya
Qaraciyər Biopsiyası: Qaraciyər toxumasının mikroskopik müayinəsi üçün nümunə götürülməsi.
Müalicə Yolları
Dərman Müalicəsi
Antiviral Dərmanlar: Hepatit B və C üçün.
İmmunsupressantlar: Autoimmün hepatit üçün.
Chelation Therapy: Hemoxromatoz üçün bədəndə yığılan dəmiri azaltmaq.
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Alkoqoldan Uzaq Durmaq: Alkoqollu qaraciyər xəstəliklərinin qarşısını almaq üçün.
Sağlam Qidalanma: Qaraciyər üçün faydalı qidalar qəbul etmək.
Arıqlamaq: Qeyri-alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyinin idarə edilməsi üçün.
Cərrahi Müdaxilə
Qaraciyər Transplantasiyası: Qaraciyər sirrozu və ya xərçəngi üçün son çarə müalicə üsulu.
Profilaktika və Dəstək
Profilaktika
Peyvəndlər: Hepatit A və B üçün peyvəndlər.
Təhlükəsiz Davranışlar: Hepatit viruslarından qorunmaq üçün təhlükəsiz iynə və seksual davranışlar.
Sağlam Qidalanma və Həyat Tərzi: Qaraciyərin sağlamlığını qorumaq üçün balanslı qidalanma və müntəzəm fiziki fəaliyyət.
Dəstək
Psixoloji Dəstək: Xroniki xəstəliklərlə mübarizə aparmaq üçün dəstək qrupları və məsləhət xidməti.
Müntəzəm Tibbi Müayinələr: Qaraciyər sağlamlığını izləmək və erkən müdaxilə üçün müntəzəm həkim müayinələri.
Nəticə
Qaraciyər xəstəlikləri ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər, lakin düzgün diaqnoz və müalicə ilə əksər hallarda idarə oluna bilər. Əgər qaraciyər xəstəliklərinə dair hər hansı əlamətlər müşahidə edirsinizsə, dərhal həkimə müraciət edin. Sağlam həyat tərzi, müntəzəm tibbi müayinələr və lazımi müalicə qaraciyər sağlamlığınızı qorumaqda və xəstəliklərin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
