🧠 Afaziyanın səbəbləri
SəbəbTəsviri
🧠 İnsult (iflic)Beyində qan dövranının pozulması nəticəsində zədələnmə
🤕 Travmatik beyin zədəsiQəzalar, zərbələr və yıxılmalar sonrası
🧬 Şiş və infeksiyalarBeyində yerləşən kütlə və ya infeksiya səbəbilə mərkəzlərin sıxılması
🧓 Neyrodejenerativ xəstəliklərBeyin hüceyrələrinin tədricən məhv olması (Alzheimer, Pick xəstəliyi və s.)
🔤 Afaziyanın növləri
NövüXüsusiyyətləri
Broca (motor) afaziyasıŞəxs nə demək istədiyini başa düşür, amma ifadə etməkdə çətinlik çəkir. Nitq yavaşdır, qırıq-qırıqdır.
Wernicke (sensor) afaziyasıŞəxs axıcı danışır, amma məzmun anlaşılmaz və qarışıqdır. Öz dediyini və başqasını başa düşməkdə çətinlik yaşar.
Qlobal afaziyaHəm anlama, həm danışma kəskin şəkildə pozulub. Ən ağır formadır.
Anomik afaziyaŞəxs obyektlərin adlarını tapmaqda çətinlik çəkir. "Bu... bu nə idi axı?"
Konduksiya afaziyasıŞəxs başa düşür və danışa bilir, amma təkrarlama bacarığı pozulub. Məsələn, sadə cümləni təkrarlaya bilmir.
🗣️ Afaziyada nitq və dil terapiyasının əhəmiyyəti
Afaziyalı şəxs üçün nitq və dil terapiyası bərpa prosesinin əsas dayağıdır. Bu terapiya logoped və ya nitq-dil terapevti tərəfindən aparılır və məqsəd zədələnmiş dil bacarıqlarını bərpa etmək və ya kompensasiya yolları öyrətməkdir.
✅ Terapiyanın məqsədləri:
Nitqi bərpa etmək
İfadə etmə, adlandırma, cümlə qurma bacarığı
Anlama bacarığını gücləndirmək
Danışılanı və yazılanı başa düşmək
Əvəzləyici ünsiyyət bacarıqları öyrətmək
Əl işarələri, şəkillərlə ünsiyyət və ya alternativ texnologiyalar (cihazlar)
Sosial uyğunlaşmanı təmin etmək
Ailə və ictimai mühitdə əlaqəni qorumaq
💡 Terapiyada istifadə olunan üsullar:
TexnikaMəqsədi
📄 Adlandırma məşqləriŞəkillərə və əşyalara baxaraq adlarını demə
🎧 Dinləmə və anlama məşqləriSəsləri və sözləri ayırmaq, təlimatları izləmək
✍️ Oxuma və yazma fəaliyyətiKiçik mətni oxuma və ya sözləri yazma bacarığını bərpa etmək
🧠 Xatırlama və əlaqələndirmə oyunlarıBeyin aktivliyini stimullaşdırmaq
🎭 Rol oyunları və sosial dialoqlarReal həyatda istifadə edilə biləcək danışıq nümunələri qurmaq
👨👩👧 Ailə dəstəyinin əhəmiyyəti
Ailə üzvləri danışıq zamanı səbirli və dəstəkləyici olmalıdır
Sadə, aydın və yavaş danışmalıdırlar
Göz kontaktı və jestlər ilə əlaqəni gücləndirməlidirlər
Terapiya məşqlərində evdə aktiv iştirak etməlidirlər
⏳ Terapiya nə qədər davam edir?
Bu, afaziyanın növü, beyindəki zədə dərəcəsi və başlanğıc vaxtına bağlı olaraq dəyişir:
FaktorTəsiri
🕰️ Erkən müdaxiləNəticələri daha sürətli və effektli edir
💪 Daimi məşqDavamlılıq nəticələri artırır
👥 Sosial dəstəkPsixoloji motivasiyanı gücləndirir
🧠 Zədənin yeri və həcmiBərpa potensialına təsir edir
Bir çox xəstə 1 ilə qədər terapiya alar, bəzən daha uzun müddət lazımdır.
💬 Nəticə olaraq:
Afaziya beyindəki dil mərkəzlərinin zədələnməsi ilə ortaya çıxır
Nitq və dil terapiyası afaziyanın yeganə və ən effektiv müalicə yoludur
Səbir, dəstək və davamlı məşqlə nitq bacarığı bərpa oluna və ya kompensasiya edilə bilər
