Anemiyanın Əsas Növləri
Dəmir çatışmazlığı anemiyası
Ən çox yayılmış anemiya növüdür. Bədəndə kifayət qədər dəmir olmadığı zaman hemoqlobin sintezi azalır və anemiya yaranır. Dəmir çatışmazlığı anemiyası əsasən zəif pəhriz, qan itkisi və ya bədənin dəmiri düzgün şəkildə mənimsəyə bilməməsi səbəbindən meydana gəlir.
Vitamin çatışmazlığı anemiyası
B12 vitamini və fol turşusu çatışmazlığı nəticəsində yaranır. Bu vitaminlər qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalında mühüm rol oynayır.
Aplastik anemiya
Sümük iliyində kifayət qədər qan hüceyrəsinin istehsal olunmaması nəticəsində yaranır. Genetik faktorlar, bəzi dərmanlar və ya kimyəvi maddələr səbəb ola bilər.
Hemolitik anemiya
Qırmızı qan hüceyrələrinin vaxtından əvvəl parçalanması nəticəsində yaranır. Bu vəziyyət genetik xəstəliklər (məsələn, oraqvari hüceyrə anemiyası) və ya autoimmun xəstəliklər səbəbindən meydana gələ bilər.
Oraqvari hüceyrə anemiyası
Genetik bir xəstəlikdir və anormal şəkildə formalaşan qırmızı qan hüceyrələri oraq şəklində olur, bu da onların normal qan dövranında hərəkət etməsini çətinləşdirir.
Anemiyanın Əlamətləri
Anemiya əlamətləri anemiyanın növünə, şiddətinə və orqanizmin reaksiyasına görə dəyişə bilər. Anemiyanın ümumi əlamətləri aşağıdakılardır:
Yorğunluq və zəiflik
Bədəndə kifayət qədər oksigen olmadıqda, enerji azalır və daimi yorğunluq hissi yaranır.
Dərinin solğunluğu
Anemiya zamanı qanda qırmızı qan hüceyrələrinin sayı azaldığı üçün dəri solğun görünə bilər.
Nəfəs darlığı
Toxumalara kifayət qədər oksigen çatdırılmadığına görə xəstə nəfəs darlığı və tez-tez nəfəs alma ehtiyacı hiss edə bilər.
Baş gicəllənməsi və baş ağrısı
Beyinə kifayət qədər oksigen çatmadıqda baş gicəllənməsi və baş ağrısı yaranır.
Sürətli və ya nizamsız ürək döyüntüsü
Ürək, toxumalara daha çox oksigen çatdırmaq üçün daha sürətlə vurmağa başlayır.
Əllərdə və ayaqlarda soyuqluq hissi
Anemiya qan dövranının zəifləməsinə səbəb ola bilər ki, bu da əllər və ayaqlarda soyuqluq hissi yaradır.
Dırnaqlarda qırılma və solğunluq
Dəmir çatışmazlığı anemiyası zamanı dırnaqlarda qırılma və solğunluq müşahidə oluna bilər.
Anemiyanın Səbəbləri
Anemiyanın bir neçə əsas səbəbi vardır:
Qan itkisi
Qan itirildikdə, orqanizmin kifayət qədər qırmızı qan hüceyrəsi istehsal etməsi çətinləşir. Qan itkisi, travmalar, əməliyyatlar, menstruasiya, doğuş və ya həzm sistemində qanaxmalar nəticəsində baş verə bilər.
Dəmir, B12 vitamini və ya fol turşusu çatışmazlığı
Bu qida maddələrinin çatışmazlığı orqanizmin kifayət qədər sağlam qırmızı qan hüceyrəsi istehsal etməsinə mane olur.
Genetik faktorlar
Oraqvari hüceyrə anemiyası və talassemiya kimi genetik xəstəliklər, anormal qırmızı qan hüceyrələrinin yaranmasına səbəb olur.
Xroniki xəstəliklər
Böyrək xəstəlikləri, xərçəng və ya iltihabi xəstəliklər anemiya riskini artıra bilər, çünki bu xəstəliklər bədənin qan hüceyrələrini istehsal etmək qabiliyyətini zəiflədir.
Sümük iliyi və qan xəstəlikləri
Leykemiya və aplastik anemiya kimi sümük iliyi xəstəlikləri qırmızı qan hüceyrələrinin istehsalını azalda bilər.
Diaqnoz Üsulları
Anemiyanın diaqnozu üçün həkim bir neçə test və müayinə aparır:
Tam qan analizi (CBC)
Qırmızı qan hüceyrələrinin, hemoqlobinin və hematokrit səviyyələrinin miqdarı ölçülür.
Dəmir, B12 vitamini və fol turşusu səviyyələrinin yoxlanması
Bu testlər anemiyanın növünü və səbəbini müəyyən etmək üçün vacibdir.
Periferik qan yayması
Qan nümunəsi mikroskop altında incələnir və qırmızı qan hüceyrələrinin formasında anormallıqlar olub-olmadığı yoxlanılır.
Sümük iliyi biopsiyası
Sümük iliyinin vəziyyətini qiymətləndirmək üçün sümük iliyi biopsiyası aparıla bilər.
Müalicə Seçimləri
Anemiyanın müalicəsi növünə, səbəbinə və şiddətinə bağlı olaraq dəyişir:
Dəmir, B12 vitamini və fol turşusu əlavələri
Bu qida maddələrinin çatışmazlığından qaynaqlanan anemiya üçün əlavələr təyin edilir.
Dəmir tərkibli qidalarla zəngin pəhriz
Dəmir çatışmazlığı anemiyasında qırmızı ət, ispanaq, paxlalılar, qoz-fındıq və dəmir ilə zənginləşdirilmiş qidalar qəbul edilməlidir.
Dərman müalicəsi
Hemolitik anemiya və oraqvari hüceyrə anemiyası kimi genetik və ya autoimmun səbəblərdən qaynaqlanan anemiyada dərmanlar təyin edilə bilər.
Qan köçürülməsi
Şiddətli anemiya hallarında qırmızı qan hüceyrələrinin bərpası üçün qan köçürülməsi tətbiq edilə bilər.
Sümük iliyi transplantasiyası
Xüsusilə aplastik anemiya və ya digər ciddi sümük iliyi xəstəlikləri üçün sümük iliyi transplantasiyası düşünülə bilər.
Anemiyadan Qorunma Yolları
Dəmir və vitaminlərlə zəngin qidalar qəbul etmək: Dəmir, B12 vitamini və fol turşusu ilə zəngin qidalar yemək anemiya riskini azalda bilər.
Sağlam və balanslı pəhriz: Sağlam bir pəhriz, bədənin qan hüceyrələri üçün lazım olan qida maddələrini təmin etməyə kömək edir.
Düzenli müayinə: Risk altında olan şəxslərin mütəmadi olaraq qan analizi verməsi anemiyanın erkən mərhələdə aşkar edilməsinə kömək edir.
Qan itkisini nəzarət altında saxlamaq: Həzm sistemi və menstruasiya ilə bağlı qan itkisini nəzarətdə saxlamaq üçün həkimə müraciət etmək faydalıdır.
Anemiya vaxtında diaqnoz və müalicə edildikdə idarə edilə bilən bir vəziyyətdir. Bədəndə hər hansı bir anormal dəyişiklik müşahidə edildikdə həkimə müraciət etmək vacibdir.
