Qaraciyər xərçəngi
Qaraciyər hüceyrələri bəzən idarəolunmaz böyümələr göstərə bilər. Böyüməsi və yayılması nəzarət altına alına bilməyən bu hüceyrələrə xərçəng deyilir. Bundan əlavə, qaraciyərdə olan öd yollarından qaynaqlanan xərçənglərdə nadir olmaya bilər. Dünyada hər il 700.000-dən çox insana qaraciyər xərçəngi diaqnozu qoyulur. Qaraciyər xərçənginin böyük bir hissəsi qaraciyər hüceyrələrindən, kiçik bir hissəsi isə öd yollarından əmələ gəlir. Qaraciyər həm də bir çox xərçəng növünün yayıldığı ilk orqan olma xüsusiyyətinə malikdir.
Simptomlar
Əksər insanlarda erkən qaraciyər xərçənginin əlamətləri yoxdur. Onlar göründükdə, edə bilərsiniz:
erkən doyma
Anoreksiya
sağ qabırğanın altında şişkinlik
Göbək və ya sağ çiyin yuxarı sağ tərəfində ağrı
Həzmsizlik və mədə ağrısı
qarın boşluğunda şişlik
Yorğunluq və zəiflik
Ağ, təbaşirli nəcis və tünd sidik, çay rəngli sidik
Dəridə sarımtıl bir rəng, gözlərin ağları yox olur və saralmağa başlayır
qaraciyər xəstəliyiniz varsa
Əgər sizdə bəzi əsas xəstəliklər varsa, qaraciyər xərçəngi ola bilər:
Hepatit B və C-nin mövcudluğu və fəaliyyəti, uzun müddətli qaraciyər infeksiyaları
Sirroz - qaraciyər hüceyrələri sərt, lifli toxuma ilə əvəz olunur
Alkoqoldan asılı olmayan yağlı qaraciyər xəstəliyi - qaraciyərdə davamlı yağ yığılması
Anadangəlmə qaraciyər xəstəlikləri - Wilson xəstəliyi kimi xəstəliklərin olması (qaraciyərdə mis yığılması)
Alkoqol piylənmə və diabet riskini artırır
Qərbdə sirozun ən mühüm səbəbi son illərdə artan spirtli içkilərdən istifadədir. Sirozun özü qaraciyər xərçənginə səbəb olur, lakin spirt onu ciddi şəkildə tətikləyir. Metabolik sindrom diabet və piylənmənin birgə mövcudluğunu ifadə edir. Bu sindrom qaraciyərin yağlanmasına və nəticədə qaraciyər xərçənginə səbəb ola bilər.
Toksinlər və kimyəvi maddələr
Aşağıdakılardan bəziləri qaraciyər xərçənginə səbəb olur:
Əgər mədəaltı vəzi xərçənginə tutulmaq istəmirsinizsə:
Aflatoksinlər: Xüsusilə qarğıdalı, fıstıq və qırmızı bibər üçün uyğun olmayan şəraitdə saxlandıqda meydana gələn toksindir. Qaraciyərin ciddi zədələnməsinə səbəb olur.
Arsenik: Xüsusilə içməli su ilə qəbul edilir.
Torium dioksid: Radioloji müayinədə istifadə olunur (indiki vaxtda çox üstünlük verilmir).
Vinil xlorid: Plastik hazırlamaq üçün istifadə olunur, qaraciyər xərçənginə səbəb olur.
ən ümumi növü
Qaraciyər hüceyrələrindən yaranan tip (Hepatosellüler, HCC) ən çox görülən qaraciyər xərçəngidir. O, adətən tək bir fokus kimi başlayır və böyüməyə davam edir. Əgər sirozun altında yatan zəmin varsa, bir çox ocaqlardan əmələ gələn HCC müşahidə edilə bilər.
Digər növlər
Öd yollarından əmələ gələnlərə xolangiokarsinoma deyilir. Ən çox görülən ikinci şişdir. Xüsusilə şərq ölkələrində bəzi parazitlər buna səbəb ola bilər. Hemangiosarkoma və damar mənşəli angiosarkoma qaraciyərin nadir bədxassəli şişlərindəndir.
diaqnostik testlər
Həkiminiz qaraciyər xərçəngindən şübhələnirsə, tövsiyə etməlidir:
Qan analizi: şişin varlığını göstərən bəzi xərçəng markerləri yoxlanılır
Radiologiya: Ultrasəs, CT və MR qaraciyərdə yeni əmələ gələn böyümələri asanlıqla müəyyən edə bilər
Biopsiya: Radioloji identifikasiyadan sonra lazım olduqda edilə bilər
mərhələləri
Mərhələ 1: Başqa yerə yayılmayan tək şiş
Mərhələ 2: venaya yayılmış, lakin şiş diametri 5 sm-dən az olan şiş və ya çoxsaylı şişlər
Mərhələ 3: Böyük damarlara və bitişik orqanlara yayılmış şiş və ya çoxsaylı şişlər və ya bu şişlərdən birinin diametri 5 sm-dən böyükdür.
Mərhələ 4: Xərçəngin digər orqanlara yayılması
