🧩 Onurğa diski nədir və necə yırtılır?
Fəqərə arası disklər:
Jeləbənzər iç nüvə (nucleus pulposus)
Sərt xarici təbəqə (annulus fibrosus)
şəklində iki hissədən ibarətdir.
Yırtıq (hernia) – xarici təbəqə cırıldıqda içəridəki jeləbənzər hissənin kənara çıxaraq sinirlərə təzyiq etməsidir.
📍 Yayğın bölgələr
BölgəAçıq izah
🦴 Lomber (bel) yırtığıƏn yayğındır. L4-L5 və L5-S1 fəqərələri arasında sıx görülür.
🧠 Servikal (boyun) yırtığıBoyun fəqərələrində, xüsusilə C5-C6 və C6-C7 bölgəsində olur.
🔗 Torakal yırtıq (nadir)Sinə fəqərələri arasında olur, çox nadirdir
⚠️ Əlamətlər
🔵 Bel disk yırtığı
Bel ağrısı, ayağa və barmaqlara vuran ağrı (şaxələnmiş ağrı)
Ayaqda keylik, karalma, iynəbatma hissi
Bəzən sidik qaçırma və ya nəzarət itkisi (təcili cərrahiyyə tələb edə bilər)
Hərəkət məhdudiyyəti, əyilə bilməmə
🔵 Servikal disk yırtığı
Boyun ağrısı və çiyin, qol və əllərə yayılan ağrı
Qolda zəiflik, əzələ əriməsi
Barmaqlarda hissiyat itkisi, iynələnmə
Baş ağrısı və baş hərəkətlərində məhdudiyyət
🧪 Diaqnostika
MetodTəsvir
🧍♂️ Klinik müayinəƏzələ gücü, reflekslər və hissiyat testləri aparılır
🧲 MRT (maqnit rezonans tomoqrafiya)Disk yırtığının ölçüsü, sinirlərə təzyiq dərəcəsi göstərilir
📸 RentgenSümük strukturlarını qiymətləndirmək üçün, lakin disk yırtığını birbaşa göstərməz
💉 EMG (elektromiyoqrafiya)Sinir zədələnməsinin funksional dərəcəsini ölçür
🩺 Müalicə üsulları
🟢 Konservativ (cərrahiyyə olmayan)
Yöntəmİzah
💊 Ağrıkəsicilər (parasetamol, NSAİİ)Ağrının və iltihabın azaldılması
💉 Əzələ gevşədicilərSpazmı aradan qaldırmaq üçün
🛌 Qısa müddətli istirahətUzunmüddətli istirahət tövsiyə olunmur!
🧘♀️ FizioterapiyaYırtığın basqısını azaldan, əzələ gücünü artıran məşqlər
🔌 Elektroterapiya, lazer, traksiyonAğrını və təzyiqi azaltmaq üçün dəstəkləyici üsullar
🛠️ Cərrahi müalicə
Əgər 6–8 həftəlik konservativ müalicəyə baxmayaraq:
Ağrılar keçmirsə
Əzələ gücündə ciddi azalma varsa
İdrar/defekasiya kontrolu pozulubsa
💠 Aşağıdakı üsullar tətbiq oluna bilər:
Əməliyyat növüQısa izah
🔧 MikrodiskektomiyaKiçik kəsiklə yırtıq alınır (ən çox istifadə edilən)
🩻 Endoskopik disk cərrahiyyəsiKamerayla minimal invaziv giriş
🦴 Laminektomiya / foraminotomiyaSinir kökünü azad etmək üçün sümük kəsilir
🔩 Vertebra fiksasiyasıDisk fəsadı ilə birlikdə instabilite varsa
🔄 Reabilitasiya və təkrarın qarşısı
Nə etməliNiyə vacibdir?
🧘♂️ Gündəlik bel-boyun məşqləriƏzələləri gücləndirərək diskə təzyiqi azaldır
🪑 Ortopedik oturma və duruş qaydalarıDisk yüklənməsini azaltmaq üçün
🛏️ Ortopedik döşək və yastıq istifadəsiYaxşı yuxu dəstəyi və disk rahatlığı
⛔ Ağırlıq qaldırmaqdan çəkinməkYenidən yırtıq riskini azaldır
🧠 Əgər müalicə olunmazsa…
Sinir daimi zədələnə bilər
Ayaqda və qollarda güc itkisi və əzələ əriməsi baş verə bilər
İş qabiliyyəti azalır, keyfiyyətsiz həyat
İdrar və nəcis saxlaya bilməmə kimi ciddi nevroloji hallara yol aça bilər
🧾 Nəticə olaraq:
Disk yırtığı – fəqərə diskinin zədələnməsi və sinirə təzyiq etməsi ilə yaranır
Bel və boyun nahiyəsində ağrı, keylik, hərəkət məhdudiyyəti ilə özünü göstərir
MRT ilə diaqnoz qoyulur, erkən mərhələdə fizioterapiya və dərmanla müalicə edilir
İrəliləmiş hallarda əməliyyatla uğurla müalicə mümkündür
