Böyük Depressiya Bozukluğunun Əlamətləri:
Böyük Depressiya Bozukluğu, bir neçə əsas əlamətlə özünü göstərir. Bu əlamətlər ən azı iki həftə davam etməli və gündəlik həyatı ciddi şəkildə pozmalıdır.
Əhvalın davamlı olaraq aşağı olması:
Uşaq və ya böyüklərdə əsasən kədərli, umidsiz, gözlənilməz ağrı və ya boşluq hissi yaranır.
Hətta əhəmiyyətli həyat hadisələri və ya əvvəllər həvəs doğuran fəaliyyətlər də artıq maraq oyatmır.
İlgi və sevinç itkisi:
Adətən, bu insanlar artıq həvəs göstərmirlər və həyatlarında yaxşı şeylərə qarşı ilgi azalmış olur. Bu vəziyyətə "anhedoniya" adlanır.
Fiziki və emosional yorğunluq:
Bədənin hərəkətləri çox zəif olur və enerji azlığı çox hiss olunur. İnsanlar fiziki olaraq yorğun olurlar, amma istirahət etsələr belə təzələnmə hissi hiss etmirlər.
Özünə qarşı mənfi hisslər:
Özünü qiymətsiz və ya günahkar hiss etmək, özünə qarşı mənfi düşüncələr inkişaf etdirmək.
Düşüncə və qərar vermə çətinləşə bilər.
Yuxu və iştaha dəyişiklikləri:
Depressiya yuxu pozğunluqlarına səbəb ola bilər. İnsanlar ya yuxusuzluqdan əziyyət çəkir, ya da çox yatmaq istədiklərini hiss edirlər.
İştaha da ya artır, ya da azalır, nəticədə bu bəzən çəkidə dəyişikliklərə səbəb olur.
Bədən ağrıları və həzm problemləri:
Fiziki ağrılar (baş ağrıları, qarın ağrıları, əzələ ağrıları) və həzm problemləri (mədə ağrıları, ishal və ya qəbizlik) da depressiya ilə əlaqəli ola bilər.
Təhlükə və ölüm düşüncələri:
Bəzi insanlar depressiyanın şiddətli mərhələlərində özlərini öldürmək və ya zərər vermək düşüncələri ilə qarşılaşa bilərlər. Bu, ciddi bir təhlükədir və dərhal müdaxilə tələb edir.
Sosial əlaqələrdən qaçma və təcrid:
İnsanlar özlərini tək hiss edə bilər və sosial münasibətlərdən qaçmağa başlayarlar. Ailə üzvləri ilə münasibətlərində gərginlik və soyuqluq yaranır.
Böyük Depressiya Bozukluğunun Səbəbləri:
Böyük Depressiyanın səbəbləri çoxşaxəli və kompleksdir. Bir neçə faktorun birləşməsi bu vəziyyətin yaranmasına səbəb ola bilər:
Genetik Faktörlər:
Depressiyanın irsiyyətlə əlaqəsi var. Ailədə depressiya keçmiş olan şəxslərin övladlarında da depressiya riski artmış olur.
Kimyəvi Dəyişikliklər:
Beyindəki kimyəvi maddələrin (nevrotransmitterlər) və hormonların balanssızlığı depressiyaya səbəb ola bilər. Serotonin, dopamin və norepinefrin kimi maddələr, əhval və emosional vəziyyətlə əlaqəli vacib funksiyalar görür.
Ətraf Mühit və Həyat Təcrübələri:
Həyatdakı ağır təcrübələr, məsələn, sevilen birini itirmək, işdə və ya evdə stresli vəziyyətlər, təhlükə və ya zorakılıq keçirmək, depressiyanın inkişafına gətirib çıxara bilər.
Bədən Sağlamlığı:
Xroniki xəstəliklər, ürək xəstəlikləri, diabet və ya kronik ağrılar da depressiyaya səbəb ola bilər. Bu xəstəliklər bədənin ümumi vəziyyətini zəiflədir və emosional sağlamlığı pozur.
Hormon dəyişiklikləri:
Hormon səviyyələrinin dəyişməsi də depressiyaya səbəb ola bilər, xüsusilə qadınlarda, hamiləlik, doğuş sonrası dövr, menopoz kimi mərhələlərdə.
Böyük Depressiya Bozukluğunun Müalicəsi:
Böyük Depressiya Bozukluğu müalicə edilə bilən bir vəziyyətdir və müalicənin düzgün yanaşmalarla aparılması çox vacibdir. Müalicə aşağıdakı üsulları əhatə edə bilər:
Psixoterapiya:
Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT): Bu terapiya, insanların negativ düşüncələrini tanımasına və onları daha müsbət düşüncələrlə əvəz etməsinə kömək edir. Depressiyaya səbəb olan və ya onu pisləşdirən düşüncə və davranış nümunələrini dəyişdirməyə yönəlikdir.
İnterpersonal Terapiya (IPT): Bu terapiya, sosial əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına və depressiyanı tetikleyen sosial münaqişələrin həllinə fokuslanır.
Psixodinamik Terapiya: Şəxsi psixoloji təcrübələrin və keçmiş travmaların müsbət dəyişməsinə kömək edir.
Medikamentoz Müalicə:
Depressiyanın müalicəsi üçün antidepressanlar (SSRI, SNRI, TCA) və digər dərmanlar istifadə olunur. Bu dərmanlar beynin kimyəvi maddələrini tənzimləyərək, əhvalı yaxşılaşdırır.
Antipsikotik dərmanlar və ya duyğu stabilizatorları da bəzi hallarda istifadə oluna bilər.
Fiziki Aktivlik və Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
İdman depressiyanın şiddətini azaldır və ümumi ruh halını yaxşılaşdırır. Yüngül fiziki fəaliyyətlər belə, gündəlik həyatda narahatlıq və stressi azaldır.
Sağlam yuxu rejimi və sağlam pəhriz, bədənin bərpasını və zehni sağlamlığı dəstəkləyir.
Sosial Dəstək:
Ailə və dostların dəstəyi, depressiya ilə mübarizə edən insanlara çox vacibdir. Sosial əlaqələr insanın emosional vəziyyətini yaxşılaşdırmağa və tənhalıqdan uzaqlaşmağa kömək edir.
Elektrik Şok Müalicəsi (ECT):
Daha ağır depressiya hallarında və digər müalicələrə cavab verməyən hallarda, elektrokonvulsiv terapiya (ECT) istifadə oluna bilər. Bu, beyindəki kimyəvi dəyişiklikləri düzəltməyə kömək edir.
Son Söz:
Böyük Depressiya Bozukluğu, ciddi bir psixoloji vəziyyətdir və insanlar üçün çətinlik yarada bilər. Lakin düzgün müalicə və dəstək ilə yaxşılaşmaq mümkündür. Hər kəsin depressiyanı necə yaşadığı fərqli ola bilər, buna görə də fərdi yanaşmalar və müalicə üsulları vacibdir. Əgər depressiya əlamətləri uzun müddət davam edirsə və həyat keyfiyyətinə təsir edirsə, peşəkar yardım alınması çox vacibdir.
