Cinsi Yolla Keçən Xəstəliklər
1. Gonoreya
Səbəbkar: Neisseria gonorrhoeae bakteriyası.
Yoluxma Yolu: Vaginal, anal və oral seks.
Simptomları:
Kişilərdə: Ağrılı sidik ifrazı, uretradan irinli ifrazat.
Qadınlarda: Vaginal ifrazat, pelvik ağrı, ağrılı sidik ifrazı.
Müalicə: Antibiotiklər (məsələn, seftriakson və azitromisin).
2. Sifilis
Səbəbkar: Treponema pallidum bakteriyası.
Yoluxma Yolu: Vaginal, anal və oral seks, həmçinin sifilis yaraları ilə birbaşa təmas.
Simptomları:
Birinci mərhələ: Ağrısız yaralar (şankr) cinsiyyət orqanlarında, anusda və ya ağızda.
İkinci mərhələ: Dəri döküntüləri, limfa düyünlərinin şişməsi, qızdırma.
Gecikmiş mərhələ: Daxili orqanlara zərər, sinir sistemi və ürək problemləri.
Müalicə: Antibiotiklər (penisilin G).
3. Chlamydia
Səbəbkar: Chlamydia trachomatis bakteriyası.
Yoluxma Yolu: Vaginal, anal və oral seks.
Simptomları:
Kişilərdə: Ağrılı sidik ifrazı, uretradan ifrazat.
Qadınlarda: Vaginal ifrazat, pelvik ağrı, ağrılı sidik ifrazı.
Çox vaxt simptomsuz keçir.
Müalicə: Antibiotiklər (azitromisin və ya doksisiklin).
4. İnsan Papilloma Virus (HPV)
Səbəbkar: İnsan papilloma virusu (HPV).
Yoluxma Yolu: Vaginal, anal və oral seks, həmçinin dəri ilə təmas.
Simptomları:
Cinsiyyət orqanlarında, anusda və ya ağızda siğillər.
Bəzi HPV tipləri uşaqlıq boynu xərçəngi və digər xərçəng növlərinə səbəb ola bilər.
Müalicə:
Siğillər üçün krioterapiya, lazer müalicəsi və ya topikal dərmanlar.
Peyvənd (Gardasil və Cervarix) bəzi HPV tiplərinə qarşı qoruyucu təsir göstərir.
5. Herpes Simpleks Virus (HSV)
Səbəbkar: Herpes simplex virusu tip 1 (HSV-1) və tip 2 (HSV-2).
Yoluxma Yolu: Vaginal, anal və oral seks, həmçinin dəri ilə təmas.
Simptomları:
Ağızda və ya cinsiyyət orqanlarında ağrılı qabarcıqlar və yaralar.
İlk infeksiyada qızdırma, baş ağrısı və əzələ ağrısı.
Müalicə: Antiviral dərmanlar (asitlovir, famsiklovir, valasiklovir) simptomları yüngülləşdirir və virusun yayılmasını azaldır, lakin tam müalicə yoxdur.
6. İnsan İmmunçatışmazlığı Virusu (HIV) / Qazanılmış İmmunçatışmazlıq Sindromu (AIDS)
Səbəbkar: İnsan immunçatışmazlığı virusu (HIV).
Yoluxma Yolu: Vaginal, anal və oral seks, qan yolu ilə (iynələr, transfuziyalar), ana südü ilə.
Simptomları:
Erkən mərhələ: Qızdırma, baş ağrısı, boğaz ağrısı, limfa düyünlərinin şişməsi.
Qabaqcıl mərhələ: İmmun sisteminin zəifləməsi, opportunistik infeksiyalar və xərçənglər.
Müalicə: Antiretroviral terapiya (ART) virusun çoxalmasını idarə edir və immun sistemin güclənməsinə kömək edir, lakin tam müalicə yoxdur.
7. Trichomoniasis
Səbəbkar: Trichomonas vaginalis paraziti.
Yoluxma Yolu: Vaginal seks.
Simptomları:
Qadınlarda: Vaginal ifrazat, qaşıntı, ağrılı sidik ifrazı.
Kişilərdə: Uretradan ifrazat, ağrılı sidik ifrazı (çox vaxt simptomsuz keçir).
Müalicə: Antibiotiklər (metronidazol və ya tinidazol).
Qarşısının Alınması
Təhlükəsiz Seks Praktikaları
Prezervativ İstifadəsi: Hər cinsi əlaqədə prezervativ istifadə etmək.
Diş Barı (Dental Dam): Oral seks zamanı qorunmaq üçün.
Peyvəndlər
HPV Peyvəndi: HPV infeksiyasına qarşı.
Hepatit B Peyvəndi: Hepatit B infeksiyasına qarşı.
Rutin Müayinələr və Testlər
Müntəzəm Tibb Yoxlamaları: CYKX-lərinin erkən diaqnozu və müalicəsi üçün.
HİV Testi: Yüksək risk qrupları üçün müntəzəm olaraq HIV testi.
Tək Eşlə Yanaşma
Tək Cinsi Eş: Cinsi tərəfdaş sayını məhdudlaşdırmaq.
Təhsil və Maarifləndirmə
Cinsi Maarifləndirmə: CYKX-ləri və onların qarşısının alınması haqqında məlumatlandırmaq.
Cinsi yolla keçən xəstəliklərin qarşısını almaq və müalicə etmək üçün erkən diaqnoz və müntəzəm tibbi yoxlamalar vacibdir. Cinsi sağlamlıq haqqında məlumatlı olmaq və təhlükəsiz seks praktikalarını tətbiq etmək cinsi yolla keçən infeksiyalardan qorunmağın ən yaxşı yoludur.
