Endometrium Xərçəngi Nədir?
Endometrium xərçəngi, uterusun daxili təbəqəsi olan endometriumda başlayır. Endometrium, menstruasiya dövrü zamanı qalınlaşır və hər ay dövrün sonunda əgər hamiləlik baş vermirsə, qanama ilə xaric olur. Endometrial xərçəng, bu təbəqədəki hüceyrələrin anormal şəkildə böyüməsi və çoxalması ilə yaranır. Bu xərçəngin əsas əlamətləri arasında anormal qanama yer alır.
Endometrial xərçəngin səbəbləri hələ tam aydın olmasa da, bir neçə risk faktoru mövcuddur. Bu xərçəng növü, adətən, menopozdan sonra daha çox rast gəlinir.
Endometrium Xərçənginin Risk Faktorları
Endometrial xərçəngin yaranmasında bir neçə risk faktoru təsir göstərir:
Yaş:
Endometrial xərçəng ən çox 50 yaş və ya daha böyük qadınlarda rast gəlinir. Menopozdan sonra bu xərçəngin inkişaf etmə riski artır.
Hormonal faktorlar:
Estrogenin yüksək səviyyələri: Estrogen hormonunun uzun müddət yüksək səviyyələrdə olması, endometrial xərçəngin inkişafına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, hormon terapiyası (hormon əvəz terapiyası) alan qadınlarda da ola bilər.
Progesteron səviyyələrinin aşağı olması: Estrogen ilə balansda olmayan progesteron səviyyələri də xərçəngin riskini artıra bilər.
Obezlik:
Aşırı çəki, xüsusilə qarın bölgəsindəki yağların çox olması, endometrial xərçəngin riskini artırır. Obez qadınlar, estrogeni yağ toxumalarında daha çox istehsal etdiklərindən, bu da xərçəngin yaranma riskini artırır.
Diabet:
Diabet və insulin müqaviməti endometrial xərçəngin inkişafında rol oynayan digər faktorlardır. Diabetlə əlaqəli hormonal dəyişikliklər xərçəngin yaranmasına təsir göstərə bilər.
Menstruasiya dövrü və hamiləliklə əlaqədar amillər:
Erkən yaşda menstruasiya və gec yaşda menopoz: Menstruasiya dövrü boyunca estrogenin uzun müddət yüksək səviyyədə olması, endometrial xərçəngin riskini artıra bilər.
Hamilə qalmaqda çətinlik: Uzun müddət hamilə qalmamaq, progesteron səviyyələrini azaldır, bu da xərçəng riskini artırır.
Genetik amillər:
Lynch sindromu (hereditary nonpolyposis colorectal cancer, HNPCC) kimi genetik xəstəliklər endometrial xərçəngin riskini artırır. Bu sindromu olan qadınlarda digər xərçəng növləri, o cümlədən kolon və yumurtalıq xərçəngi riski də yüksəkdir.
Təkrarlanan hamiləlik abortları:
Uzun müddət boyunca təkrarlanan hamiləlik itkiləri və ya sonsuzluq, endometrial xərçəngin inkişaf riskini artırır.
Ailə tarixi:
Ailədə endometrial xərçəngin olması, bu xəstəliyin irsən keçə biləcəyini göstərir.
Endometrium Xərçənginin Əlamətləri
Endometrial xərçəngin ən erkən əlaməti anormal qanamadır. Bu qanama, xüsusilə menopozdan sonra, qanama və ya qəhvəyi rəngdə qan tökülməsi şəklində ola bilər. Endometrial xərçəngin əsas əlamətləri bunlardır:
Anormal vaginal qanama: Menopozdan sonra qanama, cinsi əlaqə zamanı qanama və ya menstruasiya dövrü xaricində qanama, endometrial xərçəngin ən yaygın simptomudur.
Pelvik ağrı: Uşaqlıq ətrafında ağrı, xüsusən cinsi əlaqə zamanı, endometrial xərçəngin bir əlaməti ola bilər.
Ağır və ya düzensiz menstruasiya: Hamiləlik əlamətləri və menstruasiya dövrünün uzanması və ya ağırlaşması.
İdrar və bağırsaq problemləri: Ağrı və ya təzyiq hissi, sidik etmə və ya bağırsaq hərəkətləri ilə əlaqədar dəyişikliklər.
İştah itkisi və ya kilo itkisi: Bəzi hallarda, endometrial xərçəng xəstələrində iştahın azalması və kilo itkisi baş verə bilər.
Endometrium Xərçənginin Diaqnozu
Endometrial xərçəngin diaqnozu adətən bir neçə test və müayinə vasitəsilə qoyulur:
Pelvik müayinə: Həkim, qarın və pelvik bölgəni yoxlayaraq şişlik və ya digər anormal dəyişiklikləri axtarır.
Ultrasonoqrafiya: Uşaqlıq və endometrium təbəqəsinin vəziyyətini yoxlamaq üçün transvajinal ultrasonoqrafiya istifadə edilə bilər. Bu test, uşaqlıqdakı qalınlaşmaları və şişləri göstərməyə kömək edir.
Endometrial biopsiya: Uşaqlıqdan kiçik bir toxuma nümunəsi götürülür və mikroskopik olaraq araşdırılır. Bu, xərçəng hüceyrələrinin mövcudluğunu təsdiqləyə bilər.
Histeroskopiya: Uşaqlıq daxilini bir kamera ilə görmək üçün istifadə edilir. Bu prosedura, endometrial toxumanın vizual olaraq qiymətləndirilməsinə və biopsiya götürülməsinə imkan verir.
CT və MRT: Xərçəngin digər orqanlara yayılıb-yayılmadığını müəyyən etmək üçün CT və ya maqnit rezonans görüntüləmə (MRI) istifadə oluna bilər.
Endometrium Xərçənginin Müalicəsi
Endometrial xərçəngin müalicəsi xərçəngin mərhələsinə, xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə və digər faktorlarına əsaslanır. Müalicə üsulları aşağıdakılardır:
1. Cərrahiyyə:
Histerektomiya: Uşaqlığın tamamilə çıxarılması, endometrial xərçəngin müalicəsi üçün ən çox istifadə edilən üsuldur. Bəzi hallarda, yumurtalıqlar və fallop tübləri də çıxarılır.
Pelvik lenfadenektomiya: Xərçəngin yayıldığı şübhəsi varsa, pelvik limfa düyünlərinin çıxarılması əməliyyatı aparıla bilər.
2. Radyoterapiya:
Xarici və daxili radioterapiya: Xərçəng hüceyrələrinin məhv edilməsi üçün radiasiya terapiyası istifadə edilə bilər. Xüsusilə, cərrahiyyə sonrası təkrarlama riskini azaltmaq üçün istifadə edilir.
3. Kimyaterapiya:
Xərçəngin daha irəlilədiyi və ya yayılma ehtimalı olduğu hallarda, kimyaterapiya dərmanları tətbiq edilə bilər. Bu dərmanlar, xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini dayandırır və yayılmasını məhdudlaşdırır.
4. Hormon terapiyası:
Hormon müalicəsi, xüsusilə estrogen və progesteron səviyyələrini tənzimləyən dərmanlar, endometrial xərçəngin bəzi növlərini müalicə etmək üçün istifadə oluna bilər.
5. Palyatif Müalicə:
Endometrial xərçəngin son mərhələlərində, ağrıları yüngülləşdirmək və həyat keyfiyyətini artırmaq məqsədilə palyatif müalicə tətbiq edilə bilər.
Nəticə
Endometrium xərçəngi, erkən aşkar edildikdə, müalicə edilə bilən və sağalma şansı yüksək olan bir xəstəlikdir. Əgər menopozdan sonra anormal qanama və digər şübhəli əlamətlər yaranarsa, müalicə üçün həkimə müraciət etmək çox vacibdir. Müalicə fərdi olaraq təyin edilir və xəstənin vəziyyətinə görə dəyişir.
