Genital ziyil xəstəliyi HPV adlı İnsan Papilloma Virusunun ötürülməsi nəticəsində genital nahiyədə və ya anal nahiyədə müşahidə edilən viral xəstəlikdir. Daha çox cinsi əlaqə yolu ilə yoluxduğu bilinən xəstəlik həm kişilərdə, həm də qadınlarda görülə bilər. Araşdırmalara görə, yetkin qadın və kişilərin yüzdə 60-ının bir müddət HPV virusu və genital ziyillərlə qarşılaşdığı ortaya çıxıb.

2 may 2023

Genital ziyil (HPV)

HPV virusu dəridən dəriyə təmas yolu ilə hüceyrəyə yerləşir. Əvvəlcə inkubasiya mərhələsi adlanan dövrdə genital ziyil əmələ gəlməsi müşahidə olunmaya bilər. Müəyyən bir müddətdən sonra dəridə zaman zaman mol, sızanaq və ya gül kələminə bənzər qabar şəklində əlamətlərə rast gəlinir. Adətən, bu simptomlarla immunitet sisteminin azalması ilə qarşılaşa bilərsiniz. Yalnız dəridə deyil, selikli qişada da yayılan zədələrə rast gəlmək olar.

HPV virusunun bir əlaməti olaraq ortaya çıxan genital ziyillər qadınlarda uşaqlıq boynu xərçənginə, kişilərdə isə düz bağırsaq xərçənginə səbəb ola biləcəyi üçün ən qısa zamanda müalicə edilməlidir. Semptomların göründüyü bölgələrə görə həkimə getməkdən çəkinən xəstələr virusun irəliləməsinə və başqalarına yoluxmasına şərait yarada bilər.

Erkən diaqnoz və müalicə ilk növbədə insanda HPV virusunun növünü təyin etmək və riskləri anlamaq üçün lazımdır. HPV-nin 200-dən çox növü var, onlardan 40-ı xərçəng riskini daşıyır. Bu səbəblə genital ziyil əlamətləri ilə qarşılaşdıqda vaxt itirmədən mütəxəssis həkimə müraciət etmək müalicənin müvəffəqiyyəti üçün əhəmiyyətlidir.

Cinsiyyət orqanının və ya arxa nahiyəsinin səthinin xəstə olan digər dəri səthi-mukoza ilə təması nəticəsində HPV virusunun ötürülməsi baş verir. Bu tip viruslar dəri ilə təmas zamanı dəridəki gözyaşardıcı və ya çatlaqlardan keçir və bu nahiyələrdə kondiloma adlanan lezyonların yaranmasına səbəb olur. Genital ziyil dediyimiz bu yaralar görünən və ya görünməyən ola bilər. HPV virusu olan bəzi şəxslərdə genital ziyil əlamətləri olmasa da, inkubasiya dövründə virusu başqasına ötürə bilər. Bu səbəblə insandan insana bulaşma şəklində görülən bu xəstəlik ən qısa zamanda müalicə edilməlidir. Əks halda, çirklənmə nəticəsində ziyillərin yayılması arta bilər.

Adətən cinsi əlaqə zamanı dəridən dəriyə təmas nəticəsində keçən genital ziyil xəstəliyi nadir olsa da, ümumi bölgələrdən də keçə bilər. Məsələn, ictimai tualet, idman zalı, türk hamamı və ya sauna kimi birdən çox insanın istifadə etdiyi yerlərdən ötürülə bilər. Genital ziyil xəstəliyi olan bir şəxs tərəfindən əvvəllər istifadə edilmiş dəsmal kimi şəxsi əşyaların cinsiyyət orqanında və ətrafında sağlam bir şəxs tərəfindən təkrar istifadə edilməsi zamanı HPV virusunun ötürülməsi riski var.

Başqa bir insana yoluxmuş HPV virusu olan şəxs tərəfindən ötürülən genital ziyil xəstəliyi bir neçə HPV növü nəticəsində baş verir. Genital ziyillər və ya kondilomalar hər HPV xəstəsində olmaya bilər. Kişi-qadın ayrı-seçkiliyi olmadan hər kəsə keçə bilən HPV virusu lezyonlara səbəb olmasa belə insanın bədənində ola bilər. Genital siğil lezyonlarının görünüşü insanın immunitet sistemi ilə əlaqəli bir vəziyyətdir. İmmunitet sisteminin zəifləməsi nəticəsində zamanla genital ziyil əmələgəlmələri ilə qarşılaşa bilərsiniz. Bu müddət insandan insana dəyişə bilər. Bəzən ziyil lezyonları genital nahiyədə və ya qarın nahiyəsində müxtəlif müddətlərdə, məsələn, virusa yoluxduqdan 1 ay sonra, bəzən isə 1 il sonra görünə bilər.

Genital ziyillərin risk faktorları

Erkən yaşda başlayan cinsi əlaqə,
Birdən çox cinsəl ortağın olması,
Heç bir mühafizə metodundan istifadə etmədən birgə yaşamaq,
Genital ziyillərdən başqa cinsi xəstəliklərin olması,
İmmunitet sisteminə təsir edən və ya bu səbəbdən xəstəliklərin olmasI
kemoterapi kimi müalicələr almaq,
immunitet sisteminin zəyif olması

Genital ziyillər hansı nahiyələrdə görünür

Qadınlarda,

Vaginada və ya vajinanın içərisində,
Uşaqlıq boynunda (serviksdə),
Vulvada (xarici cinsiyyət orqanlarında),
Qasıq nahiyəsində,
Perianal bölgədə (anusun içərisində və ətrafında)

Kişilərdə,

Penisdə və ətrafında,
Testis bölgəsində,
Qasıq nahiyəsində
Arxada (anusda) və anus ətrafında görünə bilər.

Genital ziyillərin simptomları

Genital ziyil xəstəliyi onun olduğu nahiyədə iltihaba səbəb olur.
Baş verdiyi nahiyədə dəridə rəngin dəyişməsinə, qaşınmaya, bəzi hallarda isə xafif yanma və qızartıya səbəb olur.
Ziyil formasiyaları həm tək-tək, həm də qrup halında, dəridən daha yüksəkdə və gül kələm çiçəyi görünüşündə görünə bilər.
Girintili-çıxıntılı bir quruluşa malik olan bu yaralar ağ, qəhvəyi və ya boz rəngdə görünə bilər.
Bəzi hallarda cinsi əlaqə zamanı qanaxmaya da səbəb ola bilər.
Eyni zamanda, vajinada yerləşdiyi təqdirdə qadınlarda vaginal axıntıya səbəb ola bilər.

HPV

Genital ziyillər çox tipik bir görünüşə malikdir. Bu səbəbdən bir mütəxəssis Uroloq, Ginekoloq və ya Proktoloq tərəfindən fiziki müayinə zamanı aşkar edilə bilər. Birdən çox növü olan HPV növünü müəyyən etmək üçün bir sıra testlər aparılır. HPV-nin risk növləri HPV DNA Testi və Pap Smear Testi kimi diaqnostik üsullardan istifadə etməklə müəyyən edilir. Mərkəzimizdə müalicə zamanı ziyilli nahiyədən götürülmüş toxuma nümunəsinin genotipləmə laboratoriyasına göndərilməsi nəticəsində HPV-nin növü müəyyən edilir. Bu sayədə bir insanın qadınlarda uşaqlıq boynu xərçənginə, kişilərdə isə penis və düz bağırsaq xərçənginə səbəb ola biləcək riskli HPV tipinə sahib olub olmadığı anlaşılır.

HPV növləri

Bütün HPV növləri genital ziyillərə səbəb olmur. Genital ziyillər 200-dən çox növü olan HPV virusunun 40-a yaxını nəticəsində yaranır. HPV 6 və HPV 11, ziyillərə səbəb olduğu bilinən və xərçəng riski daşımayan HPV-nin ən çox yayılmış növləridir.

Xərçəngə səbəb olma riskindən asılı olaraq HPV növləri aşağı və yüksək risk qruplarına bölünür.

Aşağı Riskli HPV növləri; Növ 6,11,40,42,43,44,54,61,70,72,81

Yüksək Riskli HPV növlərinin növləri; Növ 16,18,31,33,35,39,45,51,52,56,58,59,68,73,82

Qadın və kişi xəstələrdə yüksək riskli HPV növləri; Uşaqlıq boynu, vulva, vagina, anus, penis nahiyələri və digər selikli qişalarda müxtəlif xərçənglərin inkişafına səbəb olur. HPV qadınlarda uşaqlıq boynu xərçənginə, kişilərdə isə penis xərçənginə səbəb ola bilər. Uşaqlıq boynu xərçənginin erkən diaqnostikası və HPV DNA növünün aşkarlanması üçün qadınlara hər altı ayda bir yaxma testi vermələri tövsiyə olunur. Erkən diaqnoz və müalicə üçün ziyilin daxil olduğu bölgəyə görə mütəxəssis həkimə müraciət etmək vacibdir.

HPV üçün peyvənd

Uşaqlıq boynu xərçəngi olan insanların yarıdan çoxu aşağı və orta gəlirli ölkələrdədir. Dünya miqyasında uşaqlıq boynu xərçəngi hallarının 600 min rəqəmə çatması səbəbindən Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) bu mövzuda maarifləndirmə yaratmış və uşaqlıq boynu xərçəngi riskini azaltmaq üçün HPV peyvəndinin olmasının vacibliyini ortaya qoymuşdur. HPV peyvəndi ilə bağlı bilinməsi lazım olan ən vacib məqam, peyvəndin xəstəlik bulaşmadan əvvəl vurulmasıdır. HPV peyvəndi, xüsusilə 12-13 yaşlarında, sonrakı yaşlarda ediləndən daha çox qorunma təmin edir. 17-45 yaş arasında edildiyində təsir nisbəti aşağı olur. Ancaq xəstəliyin qarşısını almaq üçün heç bir əlaməti olmayan insanların peyvənd edilməsi tövsiyə olunur.

Genital ziyil HPV-nin qarşısının alınması yolları

Erkən yaşda peyvənd edilməsi xüsusilə xərçəngə səbəb olan risk qrupunda HPV növlərindən qorunma təmin edir.
Uşaqlıq profilaktik peyvəndləri HPV 16 və 18 kimi yüksək riskli suşlardan qoruyur.
Eyni zamanda dördvalentli peyvəndlə 6 və 11 növ genital ziyillərdən qorunma təmin edilir. sağlam insan virusa yoluxmazdan əvvəl bu peyvəndlərdən keçməlidir
Cinsi əlaqə müşahidə olunduğundan cinsi əlaqə zamanı qoruyucu üsullardan (prezervativ) istifadə etmək də vacibdir.
Bununla belə, bilinməlidir ki, HPV sağlam insana prezervativdən kənarda yoluxmuş dəri sahələrindən keçə bilər.
HPV-nin ötürülməsi üçün təkcə cinsi əlaqə deyil, sürtünmə yolu ilə dəri təması da kifayətdir.
HPV virusundan qorunmaq üçün insanın immun sistemi də güclü olmalıdır.
Həm müalicədən əvvəl, həm də sonra immunitet sistemi qorunmalı və güclü tutulmağa çalışılmalıdır.
İmmunitet sistemi güclü olan insanların genital ziyil müalicəsinə daha yüksək reaksiya verdiyi qeyd edilmişdir.