Metastatik Beyin Şişləri Necə Yaranır?
Beyindəki metastatik şişlər, orqanizmin digər hissələrində (ilk olaraq ağciyər, döş, böyrək, bağırsaq, və s.) yaranan orijinal xərçəng hüceyrələrinin qan dövranı və ya limfatik sistem vasitəsilə beyin və ya onun ətrafına yayılmasından qaynaqlanır. Yayılan xərçəng hüceyrələri beyin toxumasında yerləşərək burada şiş əmələ gətirir.
Metastatik Beyin Şişlərinin Əlamətləri
Metastatik beyin şişləri çox vaxt orijinal xərçəngin simptomlarından əvvəlki dövrlərdə müşahidə oluna bilər. Bu şişlərin yaranması zamanı aşağıdakı simptomlar meydana gələ bilər:
Baş ağrıları: Qeyri-adi və artan baş ağrıları metastatik beyin şişinin əsas əlamətidir. Baş ağrıları ümumiyyətlə gündəlik həyatın tərzində dəyişikliklər göstərir və ən çox səhər saatlarında, yuxudan oyandıqda daha kəskin ola bilər.
Hərəkət və balans problemləri: Beyin şişi, bədənin müxtəlif hissələrində hərəkət etmə və balans problemlərinə səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə bədən hissələrinin idarə olunmasında çətinliklər yarada bilər.
Görmə problemləri: Şiş beyin toxumasına və görmə yollarına təsir göstərsə, görmə bulanıqlığı, ikiqat görmə və ya tam görmə itkisi baş verə bilər.
Ürəkbulanma və qusma: Beyində şişin yaranması nəticəsində təzyiqin artması ürəkbulanma və qusma ilə nəticələnə bilər.
Söhbət və dil problemləri: Beyindəki şişlər danışmaqda, sözləri düzgün seçməkdə və ya düzgün ifadə etməkdə çətinliklər yarada bilər.
Zehin və yaddaş problemləri: İnsanlar, düşüncə prosesi, yaddaş və qərar qəbul etmə ilə bağlı çətinliklər yaşayırlar.
Sezgi və hissiyat problemləri: Şişlər, bədən hissələrində uyuşma, hissiyat itməsi və ya qeyri-adi ağrıya səbəb ola bilər.
Davranış dəyişiklikləri: Metastatik beyin şişləri bəzən şəxsiyyət dəyişikliyinə, daha aqressiv və ya depressiv davranışlara səbəb ola bilər.
Metastatik Beyin Şişlərinin Müalicəsi
Metastatik beyin şişlərinin müalicəsi, şişin yerləşdiyi yerə və ilkin xərçəngin növünə görə dəyişir. Müalicə üsulları aşağıdakılardan ibarət ola bilər:
Cərrahiyyə: Əgər şiş asanlıqla əldə edilə bilirsə, cərrahiyyə ilə çıxarılması mümkün ola bilər. Lakin, metastatik beyin şişləri bəzən bir neçə nöqtədə yayılmış ola bilər və tamamilə çıxarılması çətin ola bilər.
Radiasiya müalicəsi: Beyin şişinin radiasiya ilə müalicəsi, şişin ölçüsünü kiçiltmək və simptomları azaltmaq üçün istifadə edilə bilər. Stereotaktik radiosurgeri (yüksək dəqiqlikli radiasiya terapiyası) kimi metodlar, şişi hədəfləyərək radiasiya verir.
Kimyaterapiya: Orijinal xərçəngin müalicəsi ilə əlaqədar olaraq kimyaterapiya tətbiq oluna bilər. Bəzən kimyaterapiya beyin şişlərinə də təsir edə bilər, lakin bəzi kimyəvi dərmanlar beyin qan-barrierini keçməkdə çətinlik çəkir.
İmmünoterapilər: Bəzi metastatik beyin şişləri üçün immun terapiya tətbiq oluna bilər. İmmünoterapiyalar, bədənin özünün şişləri məhv etməyə çalışmasını stimullaşdırır.
Simptomatik müalicə: Baş ağrıları, qusma, və şişin səbəb olduğu digər simptomlar dərmanlarla idarə oluna bilər. Ağrı kəsicilər və digər vasitələr simptomları yüngülləşdirə bilər.
Proqnoz
Metastatik beyin şişləri ümumiyyətlə orijinal xərçəngin mərhələsindən asılı olaraq daha ciddi bir proqnoza sahibdir. Şişin nə qədər erkən aşkar edilməsi və müalicə edilməsi, xəstənin sağ qalma şanslarını artırır. Bəzi metastatik beyin şişləri düzgün müalicə ilə müsbət nəticələr verə bilsə də, ümumiyyətlə bu vəziyyət daha mürəkkəb və çətin müalicə olunan bir haldır.
Nəticə
Metastatik beyin şişləri, başqa orqanlardan beyin və ya ətraf strukturlara yayılan xərçəng hüceyrələrindən əmələ gəlir. Bu şişlər çox vaxt ciddi baş ağrıları, balans problemləri, görmə və yaddaş dəyişiklikləri kimi simptomlara səbəb ola bilər. Müalicə müxtəlif üsullar (cərrahiyyə, radiasiya müalicəsi, kimyaterapiya və immunoterapiya) ilə həyata keçirilə bilər, lakin müalicənin təsiri orijinal xərçəngin növü və şişin mərhələsindən asılı olaraq dəyişir.
