MİQREN BAŞ AĞRISI XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Tipik miqren baş ağrısı xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir:
şiddətli zonklayan ağrı
ürəkbulanma və bəzən qusma
işığa, səsə və qoxuya qarşı həssaslıq
Migren ağrısı başın bir tərəfini və ya bütün başını təsir edə bilər. Baş ağrıları böyüklərdə adətən 4-72 saat, uşaqlarda isə saatlarla davam edə bilər. Fiziki fəaliyyət, yerimək və əyilmək və s. ağrıları pisləşdirə bilər.
Migren baş ağrılarının tezliyi insandan insana dəyişir, bəzən ayda bir neçə dəfə və ya ildə 1-2 dəfə və ya daha az ola bilər.
Adətən hücumlar arasında baş ağrısı olmur. Bəzi insanlar baş ağrısı hücumundan saatlar və ya günlər əvvəl xəbərdarlıq əlamətləri ilə qarşılaşa bilərlər. Bunlar həyəcan və ya sıx enerji, şirniyyata ehtiras, zəiflik, əsəbilik və ya depressiya kimi görünə bilər.
MİQREN NÖVLƏRİ
Miqren baş ağrıları aura və aurasız olaraq iki qrupa ayrılır. Avra migren baş ağrısından əvvəl və zamanı yox olan vizual və ya duyğu pozğunluğudur. Avra bir saat əvvəl başlayır və 15-60 dəqiqə davam edir və baş ağrısı başlayanda bitir. Tipik olaraq auralar hər iki gözə təsir edir, lakin yalnız bir gözə təsir edə bilər
Migren atəşi aşağıdakı tapıntıları ehtiva edir:
İşıq və işıq şüaları,
Ziqzaq xətləri və ya ulduzlar (adətən ağ, lakin rəngli ola bilər) kimi həndəsi naxışlarda işıq yanıb-sönmələri, hətta bağlı gözlərlə də görünə bilər.
yavaş-yavaş yayılan kor ləkələr və ya görmə sahəsinin bulanması
uyuşma, üzdə və ya qollarda karıncalanma
Danışmaqda və söz tapmaqda çətinlik.
Migren baş ağrısı olan insanların əksəriyyətində avra olmaya bilər. Bəzi insanlarda miqren hücumları bəzən auralı və ya aurasız ola bilər. Çox az sayda insanda baş ağrısı olmadan aura ola bilər. Bunlara migren ekvivalentləri deyilir.
RİSK FAKTORLARI
Migren hər yaşda insanı təsir edə bilər, lakin ən çox 20-50 yaş arasında rast gəlinir. Ailədə tez-tez rast gəlinir. Təsirə məruz qalan insanların 75%-nin ailə tarixi var Qadınlarda rast gəlinmə kişilərə nisbətən 2 dəfə çoxdur. 50 yaşdan yuxarı qadınlarda miqren baş ağrısının tezliyi və şiddəti azalır. Bəzən menopozdan sonra yox ola bilər.
SƏBƏBLƏR
Migren baş ağrılarının dəqiq səbəbi məlum deyil. Tədqiqatçılar; Onlar beyində serotonin və endorfin səviyyələrindəki dəyişikliyin roluna mümkün qədər inanırlar. Seratonin (nörotransmitter) trigeminal sinir yolları ilə ötürülən ağrıları tənzimləyən beyin kimyəvi maddəsidir. Trigeminal sinirlər üz, göz, burun, sinuslar, qan damarları və beyin qabıqlarından yaranan ağrının əsas yollarıdır. Endorfinlər beyin və spin hord tərəfindən istehsal olunan təbii ağrı kəsici kimyəvi maddələrdir. Tetikler Çox vaxt miqren baş ağrılarının dəqiq bir səbəbi yoxdur, lakin yorğunluq, qidalar, ətraf mühit faktorları, yüngül baş travması, hormonal amillər və dərmanlar ağrıya səbəb ola bilər.
Migren baş ağrısını tetikleyen faktorlar;
+Pəhriz faktorları
- Çox yemək və ya uzun müddət ac qalmaq
- Müəyyən qidalar miqren baş ağrılarına səbəb ola bilər. Bunlar; spirt, qıcqırdılmış treska balığı qidaları, süni tatlandırıcılar (məsələn, asportom), monosodium glutomat (Asiya yeməklərində ümumi toz əlavəsi), kofein, kofein konsentrasiyası, şokolad, yaşlı pendirlər, nitratlar və nitritlər (kolbasa kimi qidalarda olur), qoz-fındıq və meyvə şirələri.
+Ekoloji amillər
- İqlim və hündürlük dəyişikliyi, parlaq işıqlara məruz qalma, siqaret çəkmək, kəskin qoxular və səs-küy miqren baş ağrılarına səbəb ola bilər.
+Hormonal amillər
Estrogen və progesteron səviyyələrindəki dəyişikliklərin əksər qadınlarda miqren baş ağrılarına səbəb olduğu müşahidə edilmişdir. Xüsusilə, miqren baş ağrıları menstruasiya əvvəli və ya menstruasiya zamanı baş verir.Doğuşa nəzarət həbləri və hormon əvəzedici terapiya miqren baş ağrılarını pisləşdirə bilər. Hamiləlik dövründə miqren baş ağrılarının azalması əksər qadınlar tərəfindən bildirilir. Bundan əlavə, qadınların əksəriyyəti tərəfindən miqren baş ağrılarının menopozdan sonra yaxşılaşdığı bildirilmişdir.
+Dərmanlar
Bəzi ürək-damar dərmanları miqren baş ağrılarını pisləşdirə bilər.
+Fiziki Amillə
Yuxu vərdişlərindəki dəyişikliklər, çox və ya çox az yatmaq miqren baş ağrılarına səbəb ola bilər. Ağır fiziki güc, yorğunluq, kəskin kəllə-beyin travması da səbəb ola bilər
+ Sensor amillər
Parlaq işıqlar, tüstü, kəskin qoxular və yüksək səs miqrenlərə səbəb ola bilər.
+stress
Stress və ya stresin keçməsi (həftə sonu və ya səyahət) miqren baş ağrılarına səbəb ola bilər.
DİAQNOZ
Əgər miqren baş ağrınız varsa və ya ailənizdə miqren tarixi varsa, həkiminiz fiziki müayinə, tibbi tarix və simptomlar əsasında diaqnoz qoyacaq. Əgər qeyri-adi və ya şiddətli miqren tipli baş ağrılarınız varsa və ya baş ağrılarınız və nevroloji simptomlarınız pisləşirsə, ağrının digər səbəblərini istisna etmək üçün müəyyən testlər tövsiyə oluna bilər. Bunlar qan testləri, beyin görüntüləmə tədqiqatları (homputerləşdirilmiş tomoqrafiya və ya maqnit rezonans görüntüləmə), göz müayinəsi və digər şöbələrlə məsləhətləşmələr ola bilər. Həkiminiz sizdən miqren gündəliyi tutmağınızı istəyə bilər.Migren baş ağrısının nə vaxt başladığı, nə qədər sürdüyü, ağrının miqdarı, əvvəllər olan simptomlar, ondan sonra və ya zamanı olan əlamətlər və ağrının necə keçdiyi qeyd edilməlidir. Həmçinin, fişdən 24 saat əvvəl tetikleyicileriniz, dərmanlarınız və stress səviyyəniz qeyd edilməlidir. Bu məlumat sizin müalicə planınızı və müalicəyə cavabınızı qiymətləndirmək üçün vacibdir.
MÜALİCƏ
Migren üçün effektiv müalicənin 3 ümumi sahəsi var; migren tetikleyicilerinin qarşısını almaq Migren baş ağrıları zamanı kəskin müalicə Profilaktik müalicə Migren baş ağrılarının çoxunun müəyyən edilə bilən tetikleyiciləri olmasa da, onları fərqləndirmək və qarşısını almaq lazımdır. Bu yolla miqren ağrılarının qarşısının alınması və müalicəsi mümkündür.
Kəskin HÜCUMLARIN MÜALİCƏSİ
Migren baş ağrısının müalicəsində ən əhəmiyyətli faktor tez hərəkətə keçməkdir. Aşağıdakı yanaşmalar ağrı və digər simptomları azaltmaqda faydalı ola bilər.
Dərmanlar: Çoxsaylı dərmanlar ağrıları azalda və miqren hücumlarını qısalda bilər. Adi ağrıkəsicilər (aspirin, asetaminofen, ibuprofen və naproksen) yüngül və orta dərəcəli miqren ağrılarında rahatlama təmin edir. Lazım olduqda ağrı kəsicilərdən istifadə edilməlidir. Hər hansı bir ağrı kəsici həftədə iki dəfədən çox qəbul edilməməlidir. ağrıkəsicilərin həddindən artıq dozası; onlar öz effektivliyini itirir, xroniki gündəlik baş ağrılarına səbəb olur, mədə və ya bağırsaq ağrısına və ya qanaxmaya, xoralara, böyrək və ya qaraciyərə ciddi ziyan vurur. Əgər ağrıkəsicilərin gündəlik dozasını artırmaq lazımdırsa, həkiminizlə məsləhətləşin.
Əgər adi ağrıkəsicilər kəskin miqren ağrınızı yaxşılaşdırmırsa; Həkiminiz daha güclü dərmanlar təyin edə bilər. Bunlar:
-Analjeziklər (ağrı kəsiciləri) - tək və ya birləşdirilmiş
-Seratonin agonistləri (triptonlar) Serotonin beyində ağrı mesajlarını tənzimləyir, baş dərisindəki şişmiş damarları daraldır və ağrıya səbəb olan maddələrin sərbəst buraxılmasının qarşısını alır.
Nümunələr: Sumatripton (Imigren), zolmitripton (zomiq), eletripton (relpax) və s.
Triptonlar kəskin baş ağrıları üçün ən təsirli dərmanlardır və yan təsirlərin riski azdır. Yan təsirlər; sinə və/və ya boyun təzyiqi, ağrı, ürəkbulanma, yuxululuq, çox nadir infarkt. Ona görə də koronar arteriya xəstəliyi olanlar və ya risk altında olanlar bundan istifadə etməməlidir.
Bulantı əleyhinə dərmanlar: Bulantı və hətta miqrenlə müşayiət olunan ağrılar üçün faydalıdırlar.
Bütün dərmanlar arzuolunmaz yan təsirlərə səbəb ola bilər. Bir çox dərmanı və ya onların dozasını sınamaqla həkiminizin göstərişi sizin üçün ən yaxşı şəkildə tapıla bilər. Faydaları, yan təsirləri və risklərini həkiminizlə müzakirə edin.
“Diqqət: Hamiləsinizsə və ya ana südü ilə qidalandırırsınızsa, bəzi dərmanlar tövsiyə edilmir. Bəziləri uşaqlara verilmir. Həkiminiz düzgün dərmanı tövsiyə edə bilər”
İstirahət və yuxu: Migren baş ağrısı başlayanda sakit və ya qaranlıq bir otaqda dincəlmək və ya yuxulamaq hücumun şiddətini azaldır və müddətini qısaldır.
Fiziki üsullar: Boyuna və ya başına buz paketi qoymaq ağrıları aradan qaldıra bilər. Baş, boyun və çiyin əzələlərinin masajı bəzi insanlar üçün faydalı ola bilər.
Dəstək qrupları: Terapevt stress və ağrı ilə mübarizə üsullarını öyrədə bilər
MİQRENDƏN MÜDAFİƏ
Şiddətli və ya tez-tez miqren hücumlarınız varsa, profilaktik müalicə tələb oluna bilər.
Dərmanlar: Bunlar ağrıdan asılı olmayaraq gündəlik qəbul edilir. Onlar kəskin migren hücumu dərmanları ilə birlikdə verilə bilər. Yalnız bir neçə həftədən bir və ya iki aya qədər nəticə verirlər.
Antidepresanlar: Trisiklik antidepresanlar (Amitriptilin və s.) miqren hücumlarının qarşısını ala bilər.
Antihipertenziv və ürək-damar dərmanları: Beta-blokerlər (propronolol, atenolol), kalsium kanal blokerləri (verapamil) miqren ağrısının tezliyini, şiddətini və müddətini azalda bilər.
Antikonvulzonlar: Natrium valproat, gabapentri və topiramat miqren ağrılarının qarşısını ala bilər.
Botoks infeksiyaları: Alın və kəllə əzələlərindəki botulinum toksin infeksiyaları ilə miqren baş ağrılarının tezliyi, şiddəti və müddəti azala bilər. İnfeksiyadan sonra 3-4 ay davam edən müvəqqəti rifah vəziyyəti var. Faydanın davam etməsi üçün infeksiyalar hər 3-4 aydan bir təkrarlanmalıdır.
Digər maddələr: Maqnezium və riboflavinin yüksək dozaları (vitamin B2) ağrının tezliyini, şiddətini və müddətini azalda bilər. Digər dərmanları qəbul edərkən onlardan istifadə etmək barədə həmişə həkiminizlə məsləhətləşin.
Biofeedback: Əzələ biofeedback terapiyaları müxtəlif vəziyyətlərdə əzələ gərginliyi haqqında məlumat verir və rahatlama təmin edir.Baş ağrısı ilə müşayiət olunan əzələ gərginliyini azaltma üsulları göstərilir.
Koqnitiv-davranış terapiyası: Tipik baş ağrısı tətiklərindən xəbərdar olmağa və narahatlıq və stressə reaksiyanızı azaltmağa kömək edir.Baş ağrılarınızın sayı və intensivliyi azala bilər.
İstirahət təlimi: Əzələlərin rahatlaması, tənəffüs məşqləri və zehni-diqqətli vizuallaşdırma (sakitləşdirici şəkilləri təsəvvür etməyə kömək etmək üçün terapiya) daxildir. Bu yolla baş ağrılarının tezliyi və şiddəti azaldıla bilər.
ŞƏXSİ QAYĞI
Profilaktik dərmanlardan asılı olmayaraq, həyat tərzi dəyişiklikləri də miqren hücumlarının sayını və şiddətini azalda bilər.
Gündəlik rejimi və nizamı qorumaq: Düzensiz yuxu və yemək vərdişləri miqren baş ağrılarına səbəb ola bilər. Çox və ya çox yatmaq miqrenlərə səbəb ola bilər
Daimi məşq: Həftədə 3 dəfə ən azı 30 dəqiqə müntəzəm aerobik məşq gərginliyi azaldır və baş ağrılarının tezliyini və şiddətini azaldır. Üzgüçülük, gəzinti və velosiped sürmə də seçilə bilər.
Estrogenin təsirinin azaldılması: Migrenli qadınlar; Ailədə insult, yüksək qan təzyiqi və ya damar xəstəlikləri varsa, tərkibində estrogen olan dərmanlardan (doğuşa nəzarət dərmanları və hormon əvəzedici terapiya) qaçınmaq lazımdır.
