Nitq Pozğunluqları Nədir?
Əsas Növləri:
Artikulyasiya Pozğunluğu:
Uşağın səsi düzgün tələffüz edə bilməməsi.
Məsələn, "r" hərfini "l" kimi tələffüz etmək.
Səs Pozğunluğu:
Səsin tonu, yüksəkliyi və ya keyfiyyətində problemlər.
Məsələn, çox boğuq və ya həddindən artıq yüksək səs.
Nitq Axıcılığı Pozğunluğu (Kəkələmə):
Sözləri təkrarlamaq və ya danışarkən duruxmaq.
Reseptiv Dil Pozğunluğu:
Dinlədiyini anlamaqda çətinlik çəkmək.
Ekspressiv Dil Pozğunluğu:
Fikirləri sözlərlə ifadə etməkdə çətinlik.
Sensor İntegrasiya Nədir?
Sensor inteqrasiya, beyinin görmə, eşitmə, toxunma, hərəkət, dad və qoxu məlumatlarını qəbul edib emal etməsidir. Əgər bu prosesdə problem varsa, beyinin nitq və ünsiyyət üçün lazım olan məlumatları emal etməsi çətinləşə bilər.
Sensor İntegrasiya Pozğunluqları:
Həssaslıq Artıqlığı: Uşaq səslər, işıq və ya toxunuşlara qarşı həddindən artıq həssas ola bilər.
Həssaslıq Azlığı: Beyin hisslərə düzgün reaksiya vermir, məsələn, səsləri ya gec, ya da qeyri-dəqiq qəbul edir.
Mühakimə və Koordinasiya Çətinlikləri: Göz, əl və bədən hərəkətlərini düzgün əlaqələndirməkdə çətinlik.
Nitq Pozğunluqları və Sensor İntegrasiya Arasındakı Əlaqə
Dinləmə Bacarığının Təsiri:
Eşitmə sistemi nitqin öyrənilməsi üçün vacibdir. Eşitmə ilə bağlı sensor inteqrasiya problemləri nitq inkişafını ləngidə bilər.
Hərəkət və Toxunma:
Ağız, dil və dodaqların hərəkəti düzgün inteqrasiya olunmazsa, tələffüz və artikulyasiya pozğunluqları meydana gələ bilər.
Mühitə Reaksiya:
Sensor inteqrasiya pozğunluqları olan uşaqlar çox səsli və ya çox stimullu mühitdə diqqəti cəmləməkdə çətinlik çəkir. Bu, nitq öyrənmə prosesini çətinləşdirir.
Bilişsel İnkişaf:
Sensor inteqrasiya pozğunluğu dilin qavranılması və ifadə olunması üçün lazım olan beyin fəaliyyətini poza bilər.
Müalicə və Müdaxilə Yanaşmaları
1. Sensor İntegrasiya Terapiyası
Peşə terapevti uşağın hisslərini düzgün emal etməsinə kömək edir.
Məsələn, hərəkət, toxunma və tarazlıq fəaliyyətləri ilə hisslərin inteqrasiyası dəstəklənir.
2. Nitq Terapiyası
Nitq terapevti uşağın artikulyasiya, tələffüz və dil bacarıqlarını inkişaf etdirir.
Fərdi və qrup terapiyaları ilə uşağın ünsiyyət bacarıqları artırılır.
3. Eşitmə və Dinləmə Təlimi
Xüsusilə eşitmə problemi olan uşaqlar üçün musiqi və səslərlə işləmə texnikaları tətbiq edilir.
4. Davranış Terapiyası
Uşağın sosial və emosional problemlərini aradan qaldırmaq üçün istifadə edilir.
Bu terapiya ilə uşağın özünə inamı artırılır və nitq inkişafına kömək edilir.
5. Sensor Təlim Oyunları
Sensor inteqrasiyanı təşviq edən oyunlar, məsələn, toxunma və tarazlıq oyuncaqları ilə fəaliyyətlər.
6. Valideyn Dəstəyi
Valideynlər uşaqlarına evdə dəstəkləyici mühit yaratmalıdırlar.
Uşağın inkişafına uyğun olaraq sabit qaydalar və struktur təqdim olunmalıdır.
Ev Şəraitində Sensor İntegrasiya və Nitq İnkişafını Dəstəkləmək
Oyunlar və Fəaliyyətlər:
"İsti və soyuq" kimi oyunlar uşağın toxunma hissini inkişaf etdirə bilər.
Musiqi və mahnılarla nitq bacarıqlarını stimullaşdırmaq.
Rutin Yaradın:
Uşağın gündəlik həyatında sabit bir qayda sistemi yaradın ki, o, daha rahat və inamlı hiss etsin.
Oxuma və Danışma:
Hekayələr oxuyun və uşağı danışmağa təşviq edin.
Təcrübə Zonaları:
Evdə uşağın sakitləşə biləcəyi və sensor inteqrasiyasını stimullaşdıracaq xüsusi bir məkan yaradın.
Nəticə
Nitq pozğunluqları və sensor inteqrasiya arasında yaxın əlaqə var və hər iki problemin birlikdə həlli uşağın inkişafını dəstəkləmək üçün vacibdir. Peşəkar terapevtlərin köməyi ilə uyğun müdaxilələr tətbiq olunduqda uşağın nitq və ünsiyyət bacarıqları əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşa bilər. Eyni zamanda, valideynlərin dəstəyi və ev şəraitində tətbiq edilən yanaşmalar bu prosesi daha effektiv edir.
