Orxitin Səbəbləri
Viral Səbəblər:
Kabakulak (mumps) virusu orxitin ən çox yayılmış viral səbəbidir.
Xüsusilə peyvənd olunmamış kişilərdə görülür.
Bakterial Səbəblər:
Cinsi Yolla Keçən İnfeksiyalar (CYİ):
Xlamidiya və gonoreya orxitin ümumi səbəblərindən biridir.
Sidik Yolları İnfeksiyaları (UTI):
İnfeksiya epididim vasitəsilə xayalara yayıla bilər (epididimo-orxit).
Travmalar və Yaralanmalar:
Xayalara dəyən zərbələr və ya travmalar iltihaba səbəb ola bilər.
Digər Xəstəliklər:
Prostatit və epididimit (xayaya yaxın quruluşların iltihabı).
Orxitin Risk Faktorları
Cinsi yolla keçən infeksiyalar.
Sidik yollarında anomaliyalar və ya xroniki infeksiyalar.
Peyvənd olunmamış vəziyyət (xüsusilə kabakulak).
Kateter istifadəsi və ya cərrahi müdaxilələr.
Zəifləmiş immun sistemi.
Orxitin Əlamətləri
Kəskin Orxit
Xayalarda Ağrı və Həssaslıq:
Xüsusilə toxunma zamanı ağrı kəskinləşir.
Şişkinlik:
Xayaların ölçüsü artar və şişkinlik meydana gələr.
Qızartı və İsti Görünüş:
Dəri üzərində qızartı və istilik hiss edilir.
Qızdırma və Üşütmə:
Xüsusilə bakterial orxit zamanı rast gəlinir.
Ümumi Narahatlıq:
Halsızlıq, yorğunluq və iştahsızlıq müşahidə olunur.
Sidik Problemləri:
Sidik zamanı ağrı və ya sidikdə qan ola bilər.
Xroniki Orxit
Əlamətlər daha yüngül olur.
Uzunmüddətli ağrı və narahatlıq hissi.
Orxitin Müalicəsi
Orxitin müalicəsi səbəbinə (bakterial və ya viral) və simptomların şiddətinə görə dəyişir.
1. Bakterial Orxitin Müalicəsi
Antibiotiklər:
Xlamidiya və gonoreya kimi infeksiyalar üçün spesifik antibiotiklər təyin edilir.
Sidik yolları infeksiyaları varsa, geniş spektrli antibiotiklər istifadə olunur.
Ağrıkəsicilər və İltihab Azaldıcılar:
Ağrını və iltihabı azaltmaq üçün ibuprofen və ya parasetamol.
Skrotal Dəstək:
Ağrını azaltmaq üçün xayaların qaldırılması tövsiyə olunur.
2. Viral Orxitin Müalicəsi
Simptomatik Müalicə:
Xüsusilə kabakulak səbəbdirsə, spesifik müalicə yoxdur.
İstirahət, ağrıkəsicilər və soyuq kompreslə narahatlıq azaldılır.
3. Digər Təsirlər:
Absesslər:
Testislərdə irin toplanarsa, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Cərrahi Müdaxilə:
Şiddətli hallarda və ya müalicəyə cavab vermədikdə, xayanın çıxarılması (orxiektomiya) nadir hallarda tələb olunur.
Orxitin Fəsadları
Kişi Sonsuzluğu:
İki xayanın da təsirləndiyi hallarda sonsuzluq riski artır.
Testis Atrofiyası:
Zədələnmiş toxuma nəticəsində xayanın ölçüsü kiçilə bilər.
Absess:
Testis içində irin yığılması.
Kronik Ağrı:
Müalicədən sonra da davam edə bilən ağrı.
Orxitin Qarşısını Alma Yolları
Cinsi Sağlamlıq:
Prezervativdən istifadə edərək cinsi yolla keçən infeksiyaların qarşısını alın.
Peyvənd Olunmaq:
Kabakulak peyvəndi (MMR peyvəndi) ilə viruslara qarşı qorunma.
Sidik Yolları İnfeksiyalarının Müalicəsi:
Sidik yolları problemlərini vaxtında müalicə edin.
Higiyena:
Xayaların və ətraf bölgənin gigiyenasına diqqət edin.
Zədələrdən Qaçınmaq:
Xayaların travmadan qorunması.
Nəticə
Orxit ciddi ağrı və narahatlığa səbəb ola bilən, lakin vaxtında müalicə edildikdə tamamilə sağala bilən bir xəstəlikdir. Bakterial və ya viral mənşəli olduğuna görə müalicə fərqlidir. Şübhəli simptomlar hiss etdikdə dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir. Müalicə edilməzsə, sonsuzluq və ya digər ciddi fəsadlara yol aça bilər.
