Qan Testlərinin Əsas Göstəriciləri
Qan testləri müxtəlif məqsədlər üçün fərqli analizləri əhatə edir. Əsas testlər aşağıdakılardır:
1. Ümumi Qan Analizi (Complete Blood Count - CBC)
Qan hüceyrələrinin sayını və növlərini ölçür:
Hemoglobin (Hgb): Qanın oksigen daşıma qabiliyyətini göstərir.
Ağ qan hüceyrələri (leukositlər): İnfeksiya və iltihabın göstəricisidir.
Qırmızı qan hüceyrələri (eritrositlər): Qanın oksigen tədarükünü təmin edir.
Trombositlər: Qanın laxtalanmasında mühüm rol oynayır.
2. Biokimyəvi Qan Analizi
Bu test orqanizmin metabolizmasını və daxili orqanların fəaliyyətini qiymətləndirir:
Qaraciyər funksiyası:
ALT, AST: Qaraciyər fermentlərinin səviyyəsi.
Bilirubin: Qaraciyərin öd çıxarma funksiyası.
Böyrək funksiyası:
Kreatinin, sidik cövhəri (urea): Böyrəklərin filtrasiyası və funksiyası.
Elektrolitlər:
Natrium, kalium, kalsium: Hüceyrələrin normal işləməsi üçün vacibdir.
Lipid profili:
Xolesterol, trigliseridlər: Ürək-damar xəstəlikləri riskini qiymətləndirir.
Qlükoza: Qan şəkərinin səviyyəsi diabetin aşkarlanmasına kömək edir.
3. Hormonal Testlər
Hormonların səviyyəsi endokrin sistemin vəziyyətini göstərir:
Tirotropin (TSH), T3, T4: Qalxanabənzər vəzin funksiyası.
Testosteron, estrogen: Cinsi hormonların səviyyəsi.
Kortizol: Stress hormonu.
4. Qanın Laxtalanma Testləri
PT (prothrombin zamanı), INR: Qanın normal laxtalanma qabiliyyətini yoxlayır.
Fibrinogen: Laxtalanma prosesində iştirak edən zülal.
5. İltihab Markerləri
C-reaktiv protein (CRP): İltihabın və infeksiyanın göstəricisidir.
Eritrosit çökmə sürəti (ESR): İltihabi və ya infeksion vəziyyətlərin varlığını göstərir.
6. İmmunoloji Testlər
Antikorlar: İmmunitet sisteminin vəziyyətini və xəstəliklərə qarşı reaksiyasını göstərir.
Autoimmun markerlər: Autoimmun xəstəliklərin diaqnostikasında istifadə edilir.
7. Onkoloji Markerlər
PSA (prostat spesifik antigen): Prostat xərçənginin diaqnostikası.
CEA, AFP: Xərçəngə spesifik markerlər.
Qan Testlərinin Orqanizmin Kimyasını Aşkar Etməsi
Qan testləri bədənin kimyəvi tərkibi və bioloji funksiyaları barədə məlumat verir:
Qida maddələrinin balansı:
Karbohidratlar, zülallar, yağlar və vitaminlərin səviyyəsi qan testləri ilə ölçülür.
Elektrolitlərin (natrium, kalium, maqnezium) balansı hüceyrələrin funksiyasını əks etdirir.
Orqanların funksiyası:
Qaraciyər, böyrək, ürək və digər orqanların vəziyyəti biokimyəvi testlərlə qiymətləndirilir.
Hormonların tənzimlənməsi:
Qan analizi hormonal balanssızlıqları aşkar edərək endokrin xəstəliklərin diaqnozunda kömək edir.
İltihab və infeksiyalar:
Ağ qan hüceyrələrinin artması, ESR və CRP yüksəlməsi bədəndə iltihab proseslərinin olduğunu göstərir.
Xərçəngin erkən diaqnozu:
Xüsusi onkoloji markerlər xərçəng riskini aşkarlamağa kömək edir.
Qan Testlərinə Hazırlıq
Qan testlərindən əvvəl düzgün hazırlıq nəticələrin dəqiqliyini artırır:
Aclıq: Biokimyəvi və qlükoza testləri üçün 8-12 saat ac qalmaq lazımdır.
Kafein və spirt: Testdən əvvəl bu maddələrdən uzaq durun.
Dərmanlar: Hər hansı dərman qəbul edirsinizsə, həkimə məlumat verin.
Fiziki aktivlik: Testdən əvvəl ağır fiziki fəaliyyətdən çəkinin.
Nəticə
Qan testləri bədənin biokimyəvi və fizioloji vəziyyəti haqqında əhəmiyyətli məlumat verir. Bu analizlər xəstəliklərin erkən mərhələdə aşkarlanmasına və düzgün müalicə strategiyasının seçilməsinə imkan yaradır. Müntəzəm qan testləri ilə sağlamlığınızı nəzarət altında saxlaya və ciddi xəstəliklərin qarşısını ala bilərsiniz.
