Sistitin Səbəbləri
Sistitin əsas səbəbi bakteriyaların sidik yollarına və sidik kisəsinə daxil olaraq infeksiya yaratmasıdır. Sistit adətən bakteriyalar səbəbilə yaranır, lakin bəzi hallarda kimyəvi qıcıqlanmalar və ya dərmanlar da iltihaba səbəb ola bilər.
Bakterial İnfeksiya: Sistitin ən yaygın səbəbi Escherichia coli (E. coli) adlı bakteriyadır. Bu bakteriya bağırsaqlarda təbii olaraq mövcuddur, lakin uretra vasitəsilə sidik kisəsinə daxil olduqda iltihaba səbəb olur.
Seksual Aktivlik: Seksual aktivlik zamanı bakteriyalar uretraya daxil ola bilər və bu, qadınlarda sistit riskini artırar. Buna bəzən "bal ayı sistiti" deyilir.
Sidik Tutulması: Sidik kisəsinin tam boşalmaması sistit riskini artırır, çünki sidik kisəsində uzun müddət qalan sidik bakteriyaların çoxalmasına səbəb ola bilər.
Kişilər üçün Xüsusi Faktorlar: Kişilərdə prostat böyüməsi və ya prostatit (prostat iltihabı) kimi vəziyyətlər də sidik axınının məhdudlaşdırılması və infeksiya riskini artıra bilər.
Kimyəvi Qıcıqlanmalar: Sabunlar, spermisidlər, duş gelləri və bəzi gigiyena məhsulları uretranı qıcıqlandıra və sistitə səbəb ola bilər.
Kateter İstifadəsi: Sidik kateterlərindən uzun müddət istifadə etmək infeksiya riskini artırır, çünki bakteriyalar kateter vasitəsilə sidik yollarına daxil ola bilər.
Hormonal Dəyişikliklər: Menopoz dövründə qadınlarda estrogen səviyyəsinin azalması sidik yollarının qoruyucu toxumalarının zəifləməsinə səbəb olaraq infeksiya riskini artıra bilər.
Sistitin Simptomları
Sistitin simptomları adətən qəfil başlayır və infeksiyanın şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Əsas simptomlar aşağıdakılardır:
Ağrılı Sidik İfrazı (Disuriya): Sistitin ən yaygın simptomlarından biri sidik ifrazı zamanı yaranan yanma və ya ağrıdır.
Tez-tez Sidik İfrazı: Sistit zamanı xəstələr tez-tez sidiyə çıxma ehtiyacı hiss edirlər, lakin sidik miqdarı çox az ola bilər.
Sidikdə Qan: Bəzi hallarda sidikdə az miqdarda qan görünə bilər. Bu simptom ciddi infeksiya əlaməti ola bilər.
Aşağı Qarın Ağrısı və Təzyiq Hissi: Sistit zamanı sidik kisəsində ağrı və təzyiq hissi yaranır. Xüsusilə qarnın alt hissəsində narahatlıq hiss edilir.
Tünd Rəngli və ya Bulanıq Sidik: Sistit zamanı sidik normaldan daha tünd rəngdə və ya bulanıq ola bilər. Bəzi hallarda sidikdən xoşagəlməz qoxu gəlir.
Qızdırma: Adətən sistitdə yüksək qızdırma nadir hallarda olur. Lakin infeksiya böyrəklərə yayılarsa (piyelonefrit), yüksək qızdırma müşahidə oluna bilər.
Sistitin Diaqnozu
Sistitin diaqnozu adətən həkim tərəfindən xəstənin simptomlarının və tibbi tarixçəsinin qiymətləndirilməsi ilə qoyulur. Aşağıdakı testlər də diaqnozu təsdiqləmək üçün istifadə edilə bilər:
Sidik Analizi (Urinaliz): Sidikdə bakteriya, ağ qan hüceyrələri və ya qan varlığını aşkar etmək üçün sidik nümunəsi laboratoriyaya göndərilir.
Sidik Mədəniyyəti: Sidik mədəniyyəti testi bakteriyaların varlığını və hansı növ bakteriya olduğunu təyin etmək üçün aparılır. Bu test infeksiyaya səbəb olan spesifik bakteriyaların hansı antibiotiklərlə müalicə ediləcəyini göstərir.
İltihab Markerləri: Ağır və ya xroniki sistitdə qan testləri vasitəsilə bədənin iltihabi reaksiyası araşdırıla bilər.
Sistoskopiya: Xroniki və ya təkrarlanan sistit hallarında sistoskopiya ilə sidik kisəsinin içi xüsusi bir kamera ilə müayinə edilə bilər.
Sistitin Müalicəsi
Sistitin müalicəsi adətən infeksiyanın növündən və şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Bakterial sistitin müalicəsində ən çox antibiotiklərdən istifadə edilir. Müalicə üsulları aşağıdakılardır:
1. Antibiotiklər:
Qısa Müddətli Antibiotik Kursu: Bakterial sistitlərdə adətən qısa müddətli (3-7 gün) antibiotik kursu təyin edilir. Trimethoprim/sulfamethoxazole, nitrofurantoin və fosfomycin kimi antibiotiklər sistit müalicəsində istifadə olunur.
Təkrarlanan İnfeksiyalar Üçün Profilaktik Antibiotiklər: Təkrarlayan sistit epizodları olan insanlarda uzun müddətli profilaktik antibiotik müalicəsi tətbiq oluna bilər.
2. Ağrıkəsicilər və Sidik Yolları Dərmanları:
Ağrıkəsici Dərmanlar: Sidik ifrazı zamanı yaranan ağrı və yanmanı yüngülləşdirmək üçün ağrıkəsici dərmanlar (məsələn, ibuprofen və ya parasetamol) istifadə edilə bilər.
Sidik Yolları Dərmanları: Bəzi dərmanlar sidik yollarında yaranan qıcıqlanmanı azaltmaq və simptomları yüngülləşdirmək üçün təyin edilir.
3. Maye Alışını Artırmaq:
Bol Su İçmək: Bol su içmək sidik yollarının təmizlənməsinə və bakteriyaların orqanizmdən çıxarılmasına kömək edir.
4. Müalicə Edilməyən Hallarda Cərrahi Müdaxilə:
Anatomik Problemlər: Əgər sistitin səbəbi anatomik bir problem (məsələn, sidik yollarının tıxanması) olarsa, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Sistitin Qarşısının Alınması
Sistitin qarşısını almaq üçün bəzi tədbirlər görmək mümkündür. Aşağıdakı vərdişlər sistit riskini azaltmağa kömək edə bilər:
Bol Su İçmək: Gün ərzində kifayət qədər su içmək sidik kisəsinin və sidik yollarının təmizlənməsinə kömək edir və infeksiyanın qarşısını alır.
Tualet Gigiyenasına Diqqət Edin: Qadınlar üçün tualetdən sonra arxa tərəfdən öndən silinmək bakteriyaların uretraya keçməsinin qarşısını alır.
Sidik Edildikdən Sonra Gecikdirməmək: Sidik edilməsi gecikdirilməməli və sidik kisəsi tam boşaldılmalıdır.
Seksual Fəaliyyətdən Sonra Sidik İfrazı: Seksual fəaliyyət zamanı bakteriyalar sidik yollarına daxil ola bilər. Bu səbəbdən seksdən sonra sidik ifrazı etmək bakteriyaların xaric olmasına kömək edə bilər.
Uretranı Qıcıqlandıran Maddələrdən Uzaq Durmaq: Kimyəvi maddələr (məsələn, duş jelləri, spermisidlər, qoxulu gigiyena məhsulları) sidik yollarını qıcıqlandıra bilər və sistitə səbəb ola bilər.
Qadınlar Üçün: Menopoz Dövründə Estrogen Kremlərindən İstifadə: Menopoz dövründə estrogen çatışmazlığı səbəbindən sidik yollarında iltihab riski artır. Yerli estrogen kremləri vaginal bölgədəki toxumaların sağlam qalmasına kömək edə bilər.
Nəticə
Sistit əsasən bakterial infeksiyadan qaynaqlanan və sidik kisəsinin iltihabına səbəb olan bir vəziyyətdir. Tez-tez sidiyə çıxma, ağrılı sidik ifrazı və aşağı qarın ağrısı ilə müşahidə olunur. Erkən mərhələdə müalicə edilmədikdə, infeksiya böyrəklərə yayıla bilər və daha ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Sistitin qarşısını almaq üçün şəxsi gigiyenaya və su qəbuluna diqqət yetirmək vacibdir.
