🧬 Sümük şişlərinin əsas növləri
1. ✅ Xoşxassəli (benign) sümük şişləri
Bunlar yavaş böyüyür, metastaz vermir və çox zaman cərrahi müdaxilə ilə tam sağalır.
NövXüsusiyyət
OsteokondromaƏn çox görülən xoşxassəli sümük şişidir. Çox vaxt təsadüfən aşkarlanır.
EnkondromaSümük içində (xüsusilə əllərdə) yerləşən xərçəngsiz şişdir.
Osteoid osteomaGecə ağrısı ilə özünü göstərən kiçik ölçülü, ağrılı xoşxassəli şişdir.
Fibroz displaziyaSümüyün normal quruluşunun yerinə lifli toxuma gəlir.
Aneurizmal sümük kistiSümük içində maye ilə dolu boşluq əmələ gəlir. Bəzən şişlə qarışdırılır.
2. ⚠️ Bədxassəli (malign) sümük şişləri
Bu şişlər sürətlə böyüyür, ətraf toxumalara və uzaq orqanlara yayıla bilər. Erkən diaqnoz həyati əhəmiyyət daşıyır.
NövTəsviri
OsteosarkomaƏn çox yeniyetmələrdə görülür. Sürətli inkişaf edən birincili sümük xərçəngidir.
Eving sarkomasıUşaqlarda və gənc yetkinlərdə rast gəlinir. Əsasən uzun sümükləri və çanağı təsir edir.
XondrosarkomaXırda yaşlı insanlarda rast gəlinir. Qığırdaq toxumasından inkişaf edir.
Metastatik sümük şişləriSüd vəzi, prostat, ağciyər, böyrək və qalxanabənzər vəz xərçəngi sümüklərə yayılaraq ikincili şişlər yaradır.
🔍 Əlamətləri nələrdir?
Əlamətİzahı
AğrıDavamlı və gecələr artan ağrı (xüsusilə osteoid osteoma və malign hallarda)
Şişlik və kütləSümük üzərində bərkiyən və ya ağrılı kütlə
Hərəkət məhdudluğuƏtraflarda sərtlik və funksionallığın itməsi
Sınıq riskiŞiş səbəbilə sümük zəifləyir, kiçik travmalarda belə sınıq ola bilər
Ümumi simptomlar (bədxassəli hallarda)Qızdırma, çəki itkisi, halsızlıq, tərləmə
🧪 Diaqnostik üsullar
MüayinəMəqsədi
🩻 RentgenŞişin varlığı, sümükdə törəmələrin görünməsi
🧲 MRT və KTYumşaq toxumaya yayılma, şişin dəqiq sərhədləri
🔬 BiopsiyaƏn vacib addım – toxuma nümunəsi götürülərək xoş və ya bədxassəli olması müəyyən edilir
🩸 Qan analizləriİltihabi göstəricilər, bəzi şiş markerləri
🧼 Sümük sintiqrafiyasıBədənin müxtəlif bölgələrində sümük aktivliyinin aşkarlanması (metastaz üçün)
🛠️ Müalicə yolları
🔹 Xoşxassəli şişlərdə:
İzlə və gözlə – simptom vermirsə, sadəcə izlənilə bilər
Cərrahi çıxarılma – ağrı və ya böyümə varsa
Fiziki terapiya – sümüyün funksionallığını bərpa etmək
🔸 Bədxassəli şişlərdə:
🛠️ Cərrahi müdaxilə – şişin tam çıxarılması, bəzən amputasiya belə tələb oluna bilər
💉 Kimyaterapiya – xüsusilə osteosarkoma və Eving sarkomasında əsas müalicə yolu
☢️ Şüa terapiyası (radioterapiya) – bəzi hallarda əlavə olaraq istifadə olunur
🦴 Endoprotez və ya sümük transplantasiyası – sümük çıxarıldıqdan sonra funksiya üçün
📌 Proqnoz və sağalma
FaktorTəsiri
✨ Şişin növüXoşxassəli şişlər tam sağalır; bədxassəli şişlərdə erkən diaqnoz vacibdir
🕰️ Müalicəyə başlanma vaxtıNə qədər erkən aşkarlanarsa, sağalma ehtimalı o qədər yüksəkdir
💪 Ümumi sağlamlıq və yaşUşaqlar daha yaxşı sağalır, yaşlılarda bərpa çətindir
🔍 Şişin yayılma dərəcəsiMetastaz yoxdursa, müalicə uğuru daha yüksəkdir
🍎 Sümük sağlamlığı üçün dəstək:
Kalsium və D vitamini ilə zəngin qidalanma
Günəş işığı (D vitamini sintezi üçün)
Siqaret və spirt istifadəsindən uzaq durmaq
Sümük gücləndirici yüngül idmanlar (şiş yoxdursa və həkim icazə verirsə)
Vaxtında müayinə və kontrol – xüsusilə sümük ağrıları olan uşaqlarda və yaşlılarda
🧾 Nəticə olaraq:
Sümük şişləri xoş və ya bədxassəli ola bilər və diaqnoz üçün mütləq biopsiya və görüntüləmə lazımdır
Xoşxassəli şişlər çox zaman cərrahiyyə ilə sağalır
Bədxassəli şişlərdə isə vaxtında və kompleks müalicə həyati əhəmiyyət daşıyır
Ağrı, kütlə və şişlik simptomları varsa, həkimə müraciət gecikdirilməməlidir
