Normal İnkişafın Bir Hissəsi Olan Təkrarlanan Davranışlar
1. İnkişaf mərhələsinə uyğun vərdişlər
0-3 yaş arasında uşaqların əllərini çırpmaq, əşyaları döyəcləmək, eyni oyunu və ya hərəkəti təkrar etmək kimi davranışları öz bədənini və ətrafını kəşf etmə prosesi sayılır.
2. Təhlükəsizlik və tanışlıq axtarışı
Bəzi uşaqlar eyni nağılı, oyunu və ya ritualları dəfələrlə istəyirlər. Bu, onlara təhlükəsizlik və sabitlik hissi verir.
Məsələn, yatmazdan əvvəl həmişə eyni qucaqlanan oyuncağı tələb etmək və ya eyni cümlələri təkrarlamaq normaldır.
Təkrarlanan Davranışlar Hansı Hallarda Narahatlıq Yaratmalıdır?
1. Autizm Spektr Pozuntusu (ASP) ilə əlaqəli ola bilər
Autizmli uşaqlarda stereotipik davranışlar müşahidə edilə bilər:
Əlləri çırpmaq və ya fırlatmaq
Eyni səsləri və sözləri davamlı təkrarlamaq (ekolaliya)
Əşyaları nizama salmaq və ya fırlatmaq
Çevrə dəyişdikdə narahat olmaq və eyni ritualları qorumağa çalışmaq
2. Obsessiv-Kompulsiv Bozukluq (OKB) əlaməti
Daha böyük yaşlı uşaqlarda təkrarlayan fikirlər və kompulsiv (məcburi) davranışlar müşahidə oluna bilər:
Məs., əl yumağı dəfələrlə təkrarlamaq, sayma vərdişləri, qapını təkrar-təkrar yoxlamaq.
3. Stress və narahatlıqla bağlı
Uşaqlar nervoz və ya emosional yük altında olanda saç çəkmək, dırnaq yemək və ya bədən hərəkətlərini təkrar etmək kimi stres yüklü davranışlar göstərə bilərlər.
4. Tiki pozuntuları və ya Tourette sindromu
Tiki – qısa, iradədən asılı olmayan təkrarlanan hərəkətlər və ya səslərdir (məs., göz qırpma, boğaz təmizləmə).
Bəzi uşaqlarda tiki və vokal tiki daha çox stres anlarında artır.
Uşaqlarda Təkrarlanan Davranışlara Yanaşma
✅ 1. Davranışın tezliyini və şiddətini müşahidə edin
Davranış gündəlik funksiyalara mane olurmu?
Stress və yeni dəyişikliklərdən sonra artırmı?
✅ 2. Müsbət rituallar yaratmaq
Uşaq eyni hərəkəti təhlükəsizlik məqsədilə edirsə, ona alternativ, daha konstruktiv rituallar təklif edin (məs., sakitləşdirici nağıl, birlikdə oyun və s.).
✅ 3. Duyğusal ehtiyacları anlayın
Uşaq özünü təhlükəsiz və anlaşılan hiss etdikdə davranış azala bilər.
✅ 4. Peşəkar dəstək
Davranış çox tez-tez və ya obsesiv səviyyəyə çatırsa, uşaq psixoloqu və ya inkişaf mütəxəssisinə müraciət etmək faydalıdır.
Sonda
Təkrarlanan davranışlar uşaqlarda təbiidir və əksər hallarda inkişafın normal mərhələsidir, lakin vəziyyət gündəlik həyat keyfiyyətinə təsir edirsə və ya digər simptomlarla müşayiət olunursa, dəyərləndirilməlidir.
📌 İstəsən, təkrarlanan davranışlarla bağlı oyun və duyğusal tənzimləmə texnikaları da tövsiyə edə
