Disleksiyanın Əsas Simptomları
Disleksiya simptomları uşağın yaşına və inkişaf səviyyəsinə görə dəyişə bilər. Əsas əlamətlər aşağıdakılardır:
1. Erkən Uşaq Yaşlarında (3-6 yaş)
🔹 Gec danışmağa başlamaq.
🔹 Yeni sözləri yadda saxlamaqda çətinlik çəkmək.
🔹 Sözlərin tələffüzündə səhvlər etmək.
🔹 Uşağın şeirləri və ya mahnıları xatırlamaqda çətinlik çəkməsi.
🔹 Rəqəmləri və hərfləri qarışdırmaq (məs., "b" və "d", "p" və "q").
📌 Bu yaş dövründə disleksiya tez-tez nəzərdən qaça bilər, çünki hər uşaq fərqli şəkildə inkişaf edir.
2. Məktəb Dövrü (6-12 yaş)
🔹 Hərfləri və ya sözləri səhv oxumaq.
🔹 Hərflərin və rəqəmlərin yerini dəyişmək (məs., "ev" yerinə "ve" yazmaq).
🔹 Hecaları birləşdirməkdə çətinlik çəkmək.
🔹 Sürətli oxuma və başa düşmə problemləri.
🔹 Yazıda çoxlu orfoqrafik səhvlər.
🔹 Oxuduğunu başa düşməkdə və xatırlamaqda çətinlik çəkmək.
🔹 Riyaziyyat problemlərində çətinlik çəkmək (diskalkuliya).
🔹 Tənzimli (planlı) işləməkdə çətinlik.
📌 Məktəb dövründə disleksiya təhsil həyatına təsir etdiyi üçün daha aydın müşahidə edilə bilər.
3. Yeniyetməlik və Yetkinlik Dövrü (12 yaş və yuxarı)
🔹 Uzun məqalələri oxumaqda və başa düşməkdə çətinlik.
🔹 Yazı yazarkən hələ də səhvlər etmək.
🔹 Yeni terminləri öyrənməkdə və yadda saxlamaqda çətinlik.
🔹 Vaxt idarəetməsində və təşkilatçılıqda çətinliklər.
🔹 Öz fikirlərini şifahi və ya yazılı şəkildə düzgün ifadə etməkdə çətinlik çəkmək.
📌 Bu yaşda olan uşaqlar disleksiyaya görə özlərini digər uşaqlarla müqayisə edə bilər və özgüvən problemləri yaşaya bilərlər.
Disleksiyanın Səbəbləri
📌 1. Genetik Faktorlar
Disleksiya irsi ola bilər – ailədə disleksiyası olan bir fərd varsa, uşağın da disleksiya olma ehtimalı artır.
📌 2. Beyin Strukturunun Fərqli İşləməsi
Beyində oxuma və yazma ilə bağlı sinir şəbəkələrinin fərqli işləməsi disleksiyaya səbəb ola bilər.
📌 3. Fonoloji Qavrama Problemləri
Beyin səsləri düzgün analiz edə bilmədikdə, sözləri başa düşmək və yazmaq çətinləşir.
📌 4. Göz və Beyin Arasındakı Koordinasiya Problemləri
Disleksiyası olan uşaqlarda hərfləri və rəqəmləri düzgün görmək və qavramaq çətin ola bilər.
📌 5. Ətraf Mühitin Təsiri
Erkən yaşda kifayət qədər dil və oxu stimulyasiyasının olmaması da disleksiya simptomlarını gücləndirə bilər.
Disleksiya Diaqnozu Necə Qoyulur?
Disleksiya diaqnozu psixoloq, loqoped və ya təhsil mütəxəssisləri tərəfindən aparılan testlər və müşahidələrlə müəyyən edilir.
📌 Disleksiya testi adətən bunları əhatə edir:
✔ Uşağın oxu və yazı bacarıqları qiymətləndirilir.
✔ Fonoloji qavrama (səsləri fərqləndirmə) testləri edilir.
✔ İşləmə yaddaşı və diqqət səviyyəsi ölçülür.
✔ Loqopedik qiymətləndirmə aparılır.
💡 Diaqnoz nə qədər erkən qoyularsa, uşağın inkişafına dəstək olmaq bir o qədər asan olar.
Disleksiyası Olan Uşaqlar Üçün Dəstək və Müalicə
1. Xüsusi Təhsil və Fərdi Dəstək Proqramları
✅ Uşaq üçün xüsusi təhsil metodları və fərdi dərs planları hazırlanmalıdır.
✅ Oxu və yazı bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün interaktiv oyunlar və texnologiyalardan istifadə edilə bilər.
2. Loqoped və Təlimçi Müəllim Dəstəyi
✅ Uşaq loqoped və ya xüsusi təhsil müəllimi ilə fərdi məşğələlərə cəlb olunmalıdır.
✅ Fonoloji məşqlər və səs analizi texnikaları tətbiq olunmalıdır.
3. Alternativ Öyrənmə Metodları (Multisensor Təhsil)
📌 Görmə, eşitmə və toxunma duyğularından istifadə edilən öyrənmə metodları disleksiya üçün çox faydalıdır.
✅ Vizual metodlar: Rəngli yazılar, şəkillər, videolar.
✅ Audio metodlar: Səsləndirilmiş mətnlər, audio kitablar.
✅ Toxunma əsaslı metodlar: Hərfləri əllə yazmaq, formalarla öyrənmək.
4. Qrafik və Elektron Dəstək Vasitələri
📌 Xüsusi yazı və oxu proqramları uşaqlara kömək edə bilər:
✔ Dyslexie Font – Disleksiya üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi şriftlər.
✔ Text-to-Speech proqramları – Mətni səsə çevirən tətbiqlər.
✔ İnteraktiv tətbiqlər və oyunlar – Uşaqlar üçün əyləncəli təhsil vasitələri.
5. Valideynlərin və Müəllimlərin Dəstəyi
✅ Valideynlər və müəllimlər uşağın güclü tərəflərini ön plana çıxarmalıdır.
✅ Hər səhvdən sonra cəzalandırmaq və ya tənqid etmək yerinə, onun inkişafını təşviq etmək lazımdır.
✅ Oxumağı əyləncəli hala gətirmək üçün hekayələr, komikslər və maraqlı kitablar təqdim edilməlidir.
💡 Uşaq özünü dəyərli hiss etdikdə, daha sürətli inkişaf edər.
Disleksiya Olan Uşaqlar Gələcəkdə Uğurlu Ola Bilərlərmi?
🔹 Disleksiya bir zəka problemi deyil, sadəcə fərqli bir öyrənmə üsuludur.
🔹 Disleksiya ilə yaşayan bir çox məşhur insan (Albert Einstein, Leonardo da Vinci, Steven Spielberg) böyük uğurlar qazanıb.
🔹 Düzgün təhsil və dəstək ilə disleksiyası olan uşaqlar çox uğurlu və yaradıcı ola bilərlər.
📌 Əgər uşağınızda disleksiya əlamətləri görürsünüzsə, erkən diaqnoz və xüsusi təhsil metodları onun inkişafına böyük fayda verəcək!
📌 Sizcə, disleksiyası olan uşaqlara ən çox hansı dəstək lazımdır? 😊
