Əlamətlər
Varikoz damarların əlamətləri müxtəlif ola bilər və aşağıdakılardan ibarət ola bilər:
Görünən qabarıqlı damarlar: Mavi və ya tünd bənövşəyi rəngdə, dəri altında qabarıqlı və bükülmüş damarlar.
Ağrı və narahatlıq: Ayaqlarda ağrı, ağırlıq hissi və narahatlıq.
Şişkinlik: Xüsusilə günün sonunda ayaqlarda şişkinlik.
Qaşınma: Təsirlənmiş damarların ətrafında qaşınma.
Dəri dəyişiklikləri: Dəridə rəng dəyişiklikləri, incəlmə və yara izləri.
Gecə krampları: Xüsusilə ayaqlarda gecə krampları.
Venoz xoralar: Ayaqlarda dərinin üstündə açıq yaralar (ağır hallarda).
Səbəblər və Risk Faktorları
Varikoz damarların və venoz çatışmazlığın inkişafına səbəb ola biləcək bir sıra faktorlar mövcuddur:
Genetik meyillilik: Ailə tarixçəsində varikoz damarlar olan insanlar daha yüksək risk altındadır.
Yaş: Damarlar yaşlandıqca elastikliyini itirir və zəifləyir.
Cinsiyyət: Qadınlarda hormonal dəyişikliklər (hamiləlik, menstruasiya, menopauza) riski artırır.
Hamiləlik: Böyüyən uterus damarlar üzərində təzyiq yaradır və hormonlar damarların divarlarını zəiflədir.
Obezite: Artan bədən çəkisi ayaqlardakı damarlar üzərində təzyiq yaradır.
Uzun müddət ayaqda durma və ya oturma: Uzun müddət hərəkətsiz qalmaq qan dövranını zəiflədir və damarların genişlənməsinə səbəb olur.
Hərəkətsizlik: Fiziki fəaliyyətin olmaması qan dövranını zəiflədir.
Diaqnostika
Varikoz damarların diaqnozu adətən fiziki müayinə ilə qoyulur, lakin bəzi hallarda əlavə testlər tələb oluna bilər:
Fiziki müayinə: Ayaqların vəziyyətinin və damarların görünüşünün qiymətləndirilməsi.
Doppler ultrasəs: Qan axını və damarların strukturlarını qiymətləndirmək üçün istifadə edilir.
Venografi: Kontrast maddə istifadə edilərək damarların rentgen görüntüsü.
Müalicə
Varikoz damarların müalicəsi simptomları yüngülləşdirmək və komplikasiyaların qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Müalicə metodları aşağıdakıları əhatə edə bilər:
Konservativ müalicə:
Həyat tərzi dəyişiklikləri: Mütəmadi olaraq fiziki fəaliyyət, çəki itkisi və uzun müddət ayaqda durmaqdan və ya oturmaqdan qaçınmaq.
Kompressiya corabları: Ayaqlardakı qan dövranını yaxşılaşdırmaq və şişkinliyi azaltmaq üçün.
Ayaqları qaldırmaq: Qan axışını təşviq etmək üçün ayaqları yuxarı qaldırmaq.
Skleroterapiya: Damarların içərisinə kimyəvi maddə yeridilərək damarın bağlanması və yox olması.
Endovenöz lazer terapiyası (EVLT) və ya radiofrekan terapiyası (RFA): Lazer və ya radiofrekans enerjisi istifadə edilərək zədələnmiş damarların bağlanması.
Cərrahi müdaxilə:
Ligation və stripping: Zədələnmiş damarların bağlanması və çıxarılması.
Ambulator flebektomiya: Kiçik kəsiklərdən istifadə edilərək zədələnmiş damarların çıxarılması.
Transilluminated powered phlebectomy (TIPP): Xüsusi işıqlandırma və cərrahi alətlər istifadə edilərək damarların çıxarılması.
Profilaktika
Varikoz damarların qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirlər görülə bilər:
Fiziki fəaliyyət: Mütəmadi olaraq məşq etmək və hərəkət etmək qan dövranını yaxşılaşdırır.
Sağlam çəki saxlamaq: Artıq çəkidən qaçınmaq və sağlam çəki saxlamaq.
Uzun müddət ayaqda durmaqdan və ya oturmaqdan qaçınmaq: Mümkün qədər tez-tez hərəkət etmək və ayaqları yuxarı qaldırmaq.
Kompressiya corabları: Uzun müddət ayaqda durmaq və ya oturmaq lazım gəldikdə istifadə etmək.
Sağlam qidalanma: Lif və az duz tərkibli bir pəhriz saxlamaq.
