1. Yeni Doğulmuş Sarılıq Nədir?
🔹 Bilirubin, qanda qırmızı qan hüceyrələrinin parçalanması nəticəsində yaranan bir maddədir.
🔹 Körpələrdə qaraciyər tam inkişaf etmədiyi üçün bilirubinin bədəndən atılması yavaş ola bilər.
🔹 Nəticədə, bilirubin səviyyəsi yüksəlir və dəridə sarılıq meydana gəlir.
📌 Bu vəziyyət doğuşdan sonra 2-4-cü günlərdə baş verir və adətən 2 həftə ərzində özbaşına keçər.
2. Yeni Doğulmuş Sarılığın Əsas Səbəbləri
📌 Yeni doğulmuş körpələrdə sarılığın əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
✅ 1. Fizioloji Sarılıq (Normal Sarılıq)
🔹 Ən çox rast gəlinən sarılıq növüdür və təhlükəsizdir.
🔹 Körpənin qaraciyəri bilirubini lazımi sürətlə parçalaya bilmədiyi üçün baş verir.
🔹 Adətən 10-14 gün ərzində özbaşına keçir.
✅ 2. Ana Südü Sarılığı
🔹 Ana südündə olan bəzi maddələr bilirubinin parçalanmasını ləngidə bilər.
🔹 Körpə kifayət qədər qidalanmadıqda və ya az sidik ifraz etdikdə sarılıq daha uzun sürə bilər.
🔹 Adətən zərərsizdir və ana südü ilə qidalanma davam etdirilməlidir.
✅ 3. Patoloji Sarılıq (Ciddi Sarılıq Növləri)
📌 Əgər sarılıq 24 saatdan tez başlayırsa və ya uzun müddət davam edirsə, patoloji səbəblər araşdırılmalıdır.
🔹 Qan uyğunsuzluğu (ABO və ya Rh faktoru uyğunsuzluğu) – Ana və körpənin qan qrupları fərqli olduqda, ananın immun sistemi körpənin qırmızı qan hüceyrələrinə hücum edə bilər.
🔹 İnfeksiyalar və qaraciyər problemləri – Yeni doğulmuşda infeksiyalar və ya doğuş zamanı qaraciyərə təsir edən xəstəliklər bilirubin səviyyəsini artıra bilər.
🔹 Qırmızı qan hüceyrələrinin həddindən artıq parçalanması (hemolitik xəstəliklər) – Genetik və ya anadangəlmə problemlər nəticəsində yaranır.
📌 Patoloji sarılıq ciddi ola bilər və dərhal tibbi müdaxilə tələb edə bilər.
3. Yeni Doğulmuş Sarılığın Simptomları
📌 Sarılıq əlamətləri adətən doğuşdan sonra 2-4-cü günlərdə baş verir.
🔹 Dəridə və gözlərin ağ hissəsində sarı rəngin olması
🔹 Letargiya (yorğunluq, çox yuxulu olma)
🔹 İştahsızlıq və qidalanma problemləri
🔹 Qıcıqlanma və ya həddindən artıq ağlama
🔹 Sidiyin tünd rəngdə olması (normalda yeni doğulmuş körpənin sidiyi açıq olmalıdır)
🔹 Nəcisin açıq rəngli və ya çox tünd olması
📌 Əgər sarılıq aşağıdakı hallarda baş verirsə, dərhal həkimə müraciət edilməlidir:
✔ 24 saat ərzində başlayırsa
✔ Davamlı olaraq şiddətlənirsə və ya 2 həftədən uzun sürərsə
✔ Körpə həddindən artıq yuxulu və ya çox az hərəkətlidirsə
✔ Körpənin əlləri və ayaqları da saralırsa (ağır sarılıq əlaməti)
4. Yeni Doğulmuş Sarılıq Necə Diaqnoz Olunur?
📌 Sarılığın dərəcəsini və səbəbini müəyyən etmək üçün aşağıdakı üsullardan istifadə edilir:
✔ Fiziki müayinə – Həkim körpənin dərisini və gözlərini qiymətləndirir.
✔ Bilirubin testi – Qandakı bilirubin səviyyəsini ölçmək üçün qan testi edilir.
✔ Qan qrupu və Coombs testi – Qan uyğunsuzluğu olub-olmadığını yoxlamaq üçün aparılır.
✔ Ümumi qan analizi – Hemolitik xəstəliklər və infeksiyaların olub-olmadığını müəyyən edir.
📌 Diaqnoz erkən qoyularsa, müalicə daha effektiv ola bilər və ağırlaşmaların qarşısı alınar.
5. Yeni Doğulmuş Sarılığın Müalicəsi
📌 Sarılığın müalicəsi bilirubin səviyyəsinə və səbəbinə görə dəyişir.
✅ 1. Yüngül və Orta Dərəcədə Sarılıq
🔹 Tez-tez əmizdirmək: Ana südü ilə qidalanma körpənin daha çox sidik ifraz etməsinə kömək edərək bilirubinin bədəndən çıxmasına yardım edir.
🔹 Günəş işığı: Körpəni gün ərzində qısa müddət günəş işığında saxlamaq bilirubin səviyyəsini azalda bilər.
📌 Adətən, fizioloji sarılıq 10-14 gün ərzində özbaşına keçər.
✅ 2. Fototerapiya (İşıq Müalicəsi)
🔹 Bilirubin parçalanmasını sürətləndirmək üçün xüsusi mavi işıq lampalarından istifadə edilir.
🔹 Körpə çılpaq şəkildə işıq altına qoyulur və gözləri qoruyucu vasitə ilə bağlanır.
📌 Bu üsul yüksək bilirubin səviyyəsini azaldan ən effektiv və təhlükəsiz müalicədir.
✅ 3. İntravenoz Maye və Qan Dəyişimi (Şiddətli Hallarda)
🔹 Əgər bilirubin səviyyəsi kritik həddə çatırsa, qan dəyişimi və ya venadaxili maye terapiyası tələb oluna bilər.
🔹 Bu üsul ancaq ağır patoloji sarılıq hallarında tətbiq edilir.
📌 Vaxtında müdaxilə olunmazsa, yüksək bilirubin beyin zədələnməsinə səbəb ola bilər (kernikterus).
6. Yeni Doğulmuş Sarılığın Qarşısını Necə Almaq Olar?
📌 Sarılıq riskini azaltmaq üçün aşağıdakı tədbirləri görə bilərsiniz:
✔ Körpəni doğulduqdan sonra tez-tez əmizdirmək (gündə 8-12 dəfə)
✔ Ana südü ilə qidalanmanı davam etdirmək
✔ Qan uyğunsuzluğu riski olan anaların hamiləlik dövründə nəzarətdə olması
✔ Həkim müayinələrini vaxtında etmək və bilirubin səviyyəsini yoxlatdırmaq
📌 Erkən diaqnoz və düzgün qidalanma sarılıq riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
7. Nəticə
💡 Yeni doğulmuş sarılıq adətən keçici və zərərsizdir, lakin bəzi hallarda ciddi sağlamlıq problemlərinin göstəricisi ola bilər.
💡 Vaxtında müalicə olunmazsa, yüksək bilirubin səviyyəsi körpənin beyninə zərər verə bilər.
💡 Əgər körpədə sarılıq müşahidə olunursa, həkimə müraciət edərək bilirubin səviyyəsini yoxlatmaq vacibdir.
✨ Unutmayın: Doğru müalicə ilə sarılıq tez bir zamanda sağalır və körpəniz sağlam inkişafına davam edə bilər! 😊👶💛
