Səbəblər
Yoluxucu xəstəliklərin əsas səbəbləri patogen mikroorqanizmlərdir:
Bakteriyalar: Streptococcus, Staphylococcus, Mycobacterium tuberculosis və s.
Viruslar: İnfluenza, HIV, SARS-CoV-2 (COVID-19), Hepatit B və C, və s.
Göbələklər: Candida, Aspergillus və s.
Parazitlər: Plasmodium (malaria), Giardia, Entamoeba histolytica və s.
Yayılan Yollar
Yoluxucu xəstəliklər müxtəlif yollarla yayıla bilər:
Hava-damcı yolu ilə: Öskürək, asqırma və danışma zamanı yayılan damcılarla (məsələn, qrip, COVID-19, suçiçəyi).
Fekal-oral yolu ilə: Kontaminasiya olunmuş qida və su vasitəsilə (məsələn, hepatit A, salmonella, kolera).
Qan yolu ilə: Yoluxmuş qan və ya qan məhsulları vasitəsilə (məsələn, Hepatit B və C, HIV).
Dəri və ya selikli qişa təması ilə: Yoluxmuş şəxslə və ya kontaminasiya olunmuş cisimlərlə birbaşa təmas (məsələn, herpes, sifilis).
Vektorlar vasitəsilə: Yoluxmuş böcəklər və ya heyvanlar vasitəsilə (məsələn, malaria, Zika virusu, Lyme xəstəliyi).
Simptomlar
Yoluxucu xəstəliklərin simptomları geniş şəkildə dəyişir və xəstəliyin növünə və şiddətinə bağlıdır. Ümumi simptomlar aşağıdakılar ola bilər:
Qızdırma
Öskürək və boğaz ağrısı
Baş ağrısı
Əzələ və oynaq ağrıları
Ürəkbulanma və qusma
Dəridə döküntülər
İshal
Halsızlıq və yorğunluq
Diaqnoz
Yoluxucu xəstəliklərin diaqnozu klinik simptomlara və laboratoriya testlərinə əsaslanır:
Fiziki müayinə: Həkim simptomları və tibbi tarixçəni qiymətləndirir.
Laboratoriya testləri:
Qan testləri: Patogenlərin və ya immun cavabların aşkarlanması.
Nəcis və ya sidik testləri: Parazitlər və ya bakteriyalar üçün.
Mikrobioloji testlər: Bakterial və ya fungal infeksiyaların aşkarlanması üçün kultur testləri.
Seroloji testlər: Viruslara qarşı antikorların aşkarlanması.
Molekulyar testlər: PCR və digər texnologiyalarla patogen DNT və ya RNT-nin aşkarlanması.
Müalicə
Yoluxucu xəstəliklərin müalicəsi xəstəliyin növünə və şiddətinə bağlı olaraq dəyişir:
Antibiotiklər: Bakterial infeksiyaların müalicəsi üçün.
Antiviral dərmanlar: Viral infeksiyaların müalicəsi üçün.
Antifungal dərmanlar: Fungal infeksiyaların müalicəsi üçün.
Antiparazitik dərmanlar: Parazitar infeksiyaların müalicəsi üçün.
Simptomatik müalicə: Qızdırma, ağrı və ya digər simptomları idarə etmək üçün.
Qorunma
Yoluxucu xəstəliklərin qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirlər görülə bilər:
Peyvəndlər: Məsələn, qrip, hepatit B, meningokok və digər infeksiyalara qarşı peyvəndlər.
Əl yuma: Tez-tez əl yuma və əl dezinfeksiya vasitələrindən istifadə.
Qida təhlükəsizliyi: Yeməklərin düzgün bişirilməsi və kontaminasiya riskinin azaldılması.
Təmasdan çəkinmək: Yoluxmuş şəxslərlə yaxın təmasdan çəkinmək və qoruyucu maskalardan istifadə.
Səyahət məhdudiyyətləri: Yoluxma riski yüksək olan bölgələrə səyahətin məhdudlaşdırılması.
Evdə Baxım və Nəzarət
Daimi tibbi nəzarət: Həkimin təyin etdiyi müntəzəm tibbi nəzarət və testlər.
Düzgün dərman istifadəsi: Həkimin təyin etdiyi dərmanları düzgün və vaxtında qəbul etmək.
Sağlam qidalanma: İmmunitet sistemini dəstəkləmək üçün balanslı qidalanma.
Yetərli istirahət və yuxu: Bədənin sağalması və güclənməsi üçün kifayət qədər istirahət və yuxu.
Yoluxucu xəstəliklər ciddi və bəzən həyati təhlükəli ola bilər. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə həyati əhəmiyyət daşıyır. Əgər yoluxucu xəstəlik simptomları yaşayırsınızsa və ya belə bir xəstəlik riski ilə üzləşirsinizsə, dərhal tibbi yardım alın.
