Anevrizmanın Növləri
Aorta Anevrizması
Aorta, bədənin ən böyük arteriyasıdır. Aorta anevrizması iki əsas növə bölünür:
Abdominal aorta anevrizması (AAA): Aortanın qarın bölgəsindəki genişlənməsi.
Torakal aorta anevrizması: Aortanın sinə bölgəsindəki genişlənməsi.
Beyin Anevrizması
Serebral arteriyalarda meydana gəlir. Yırtıldıqda subaraknoid qanaxma adlanan ciddi bir vəziyyətə səbəb ola bilər.
Periferik Anevrizma
Bədənin digər arteriyalarında (məsələn, diz arxası, bud arteriyaları) yaranan anevrizmalar.
Splenik Anevrizma
Dalaq arteriyasında yaranan genişlənmə.
Torakal-abdominal Anevrizma
Aortanın həm sinə, həm də qarın bölgələrini əhatə edən anevrizma.
Anevrizmanın Səbəbləri
Damar divarının zəifləməsi
Ateroskleroz (damar sərtliyi) damar divarını zəiflədir.
Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya)
Arteriyalarda təzyiqin artması damar divarının elastikliyini azaldır.
Siqaret çəkmək
Siqaret damar divarını zəiflədir və anevrizma riskini artırır.
İrsi meyl
Ailəsində anevrizma keçmişi olan insanlarda risk daha yüksəkdir.
İnfeksiyalar
Nadir hallarda, infeksiyalar damar divarının zəifləməsinə səbəb ola bilər.
Travmalar
Fiziki travmalar damar divarına zərər verə bilər.
Bəzi genetik xəstəliklər
Marfan sindromu, Ehlers-Danlos sindromu və ya polikistik böyrək xəstəliyi anevrizma riskini artırır.
Anevrizmanın Simptomları
Anevrizmaların çoxu erkən mərhələlərdə simptom vermir və təsadüfən aşkar edilir. Lakin anevrizmanın yerləşdiyi yerə görə aşağıdakı simptomlar görünə bilər:
1. Aorta Anevrizması
Qarın və ya sinə nahiyəsində ağrı.
Qarında nəbz kimi hiss olunan şişlik.
Ani və şiddətli ağrı (rüptura zamanı).
2. Beyin Anevrizması
Baş ağrısı (xüsusilə yırtıldıqda qəfil və çox şiddətli).
Bulanıq və ya ikiqat görmə.
Bulantı və qusma.
Şüur itkisi.
3. Periferik Anevrizma
Damarın yerləşdiyi nahiyədə ağrı və ya nəbz kimi şişkinlik.
Ayaqlarda və ya qollarda qan dövranı problemi (soyuqluq, uyuşma).
4. Rüptura Əlamətləri (Hər hansı Anevrizmada)
Şiddətli ağrı (bölgədən asılı olaraq).
Tənəffüs çətinliyi.
Qan təzyiqinin sürətlə düşməsi (şok vəziyyəti).
Anevrizmanın Diaqnozu
Tibbi tarix və fiziki müayinə
Həkim nəbz hissi və digər simptomlara əsaslanaraq anevrizmadan şübhələnə bilər.
Görüntüləmə Yöntəmləri
Ultrasəs: Abdominal və periferik anevrizmalar üçün ilkin diaqnostik vasitə.
Maqnetik Rezonans Tomoqrafiyası (MRT): Daha dəqiq görüntüləmə üçün istifadə olunur.
Kompyuter Tomoqrafiyası (KT): Rüptura və ya böyük anevrizmalarda istifadə edilir.
Angioqrafiya: Anevrizmanın qan dövranına təsirini dəyərləndirmək üçün.
Qan Testləri
Xolesterol və qan təzyiqi səviyyələrinin yoxlanması.
Anevrizmanın Müalicəsi
1. İzləmə və Nəzarət
Kiçik ölçülü və simptom verməyən anevrizmalar müntəzəm olaraq izlənir.
Risk faktorları idarə olunur:
Siqareti buraxmaq.
Qan təzyiqini və xolesterolu idarə etmək.
2. Dərman Müalicəsi
Antihipertenzivlər: Qan təzyiqini azaldır.
Statinlər: Xolesterolu aşağı salır və damar sağlamlığını dəstəkləyir.
3. Cərrahi Müdaxilə
Açıq cərrahiyyə: Anevrizmanın zədələnmiş hissəsinin süni damar (graft) ilə dəyişdirilməsi.
Endovaskulyar cərrahiyyə (EVAR): Minimal invaziv üsulla stent-graft yerləşdirilərək damar təmiri.
Anevrizmanın Qarşısını Almaq Üsulları
Sağlam həyat tərzi
Siqareti buraxmaq.
Sağlam qidalanmaq və müntəzəm idmanla məşğul olmaq.
Qan təzyiqinə nəzarət
Hipertoniya anevrizma riskini artırdığı üçün müntəzəm nəzarət vacibdir.
Xolesterolun idarə olunması
Aterosklerozun qarşısını almaq üçün xolesterol səviyyələrini nəzarətdə saxlamaq.
Müntəzəm tibbi müayinələr
Xüsusilə yüksək risk qrupu (ailə tarixçəsi, siqaret çəkənlər) üçün.
Həkimə Nə Zaman Müraciət Etmək Lazımdır?
Qarında, sinədə və ya başda qəfil və şiddətli ağrı.
Ani görmə itkisi və ya şüur bulanıqlığı.
Nəbz kimi döyünən şişlik hiss edildikdə.
Ailə tarixçəsində anevrizma varsa və ya hipertoniya, xolesterol kimi risk faktorları mövcuddursa.
Anevrizma erkən mərhələdə aşkar edilərsə, müalicə və idarə olunması mümkün olan bir vəziyyətdir. Rüptura riski səbəbindən bu xəstəliyin vaxtında diaqnoz və müalicəsi həyati əhəmiyyət daşıyır.
