Beyin Ölümü Necə Baş Verir?
Beyin ölümü, beyinə qan və oksigen tədarükünün kəsilməsi nəticəsində meydana gəlir. Bu, beynin geri dönüşü olmayan zədələnməsi ilə nəticələnir. Əsas proseslər:
1. Oksigensiz qalma (hipoksiya):
Beyinə kifayət qədər oksigen çatmadıqda sinir hüceyrələri sürətlə ölür.
Nəticə: Beyin fəaliyyəti dayanır.
2. Beyin şişməsi (ödem):
Beyində şişmə artdıqca təzyiq yüksəlir.
Bu təzyiq beynin qan dövranını pozaraq onun fəaliyyətini dayandırır.
3. Beyin kökü funksiyalarının dayandırılması:
Beyin kökü, tənəffüs və ürək-damar sistemini idarə edən həyati mərkəzləri ehtiva edir.
Beyin kökü fəaliyyətini dayandırdıqda tənəffüs və digər həyati funksiyalar dayanır.
Beyin Ölümünün Əsas Səbəbləri
Beyin qanaması və ya insult:
Beyin toxumalarının oksigen çatışmazlığı və ya qanaxma səbəbilə zədələnməsi.
Ağır beyin travmaları:
Yol qəzası, düşmə və ya zərbə nəticəsində beyinə ciddi ziyan dəyir.
Hipoksiya (oksigen çatışmazlığı):
Boğulma, ürək dayanması və ya tənəffüs problemləri səbəbilə beynin oksigensiz qalması.
Enfeksiyalar:
Beyin iltihabı (ensefalit) və ya meningit kimi ağır infeksiyalar.
Şişlər:
Beyindəki şişlər qan dövranını və beyinin fəaliyyətini məhdudlaşdıra bilər.
Zəhərlənmələr:
Dərman və ya kimyəvi maddələrin təsiri ilə beyinin fəaliyyətinin pozulması.
Beyin Ölümünün Diaqnozu
Beyin ölümünü təsdiqləmək üçün ciddi tibbi müayinə və testlər aparılır. Əsas kriteriyalar:
1. Klinik Müayinə
Tənəffüsün olmaması: Xəstə müstəqil olaraq nəfəs almır.
Şüurun tamamilə itməsi: Xəstə heç bir şəkildə reaksiya vermir.
Beyin reflekslərinin itməsi:
Göz bəbəklərinin işığa reaksiya verməməsi.
Öskürək və ya udma refleksinin olmaması.
2. Apnea Testi
Xəstənin müstəqil nəfəs alıb almadığını yoxlamaq üçün süni tənəffüs cihazı müvəqqəti olaraq dayandırılır.
3. Elektroensefaloqrafiya (EEG)
Beyin dalğalarının tamamilə olmamasını təsdiqləmək üçün.
4. Beyin qan dövranının yoxlanılması
Beyinə qan axını olmadığını müəyyən etmək üçün testlər.
5. Nöroloji ekspertiza
Beyin funksiyalarının tam dayanmasını təsdiqləmək üçün mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirmə.
Beyin Ölümü ilə Bədən Fəaliyyətləri Necə Davam Edir?
Beyin ölümü baş verdikdə:
Ürək: Beyin tərəfindən tənzimlənməsə də, süni nəfəs cihazı ilə qan dövranı müvəqqəti saxlanıla bilər.
Orqanlar: Müəyyən müddətə qədər işləməyə davam edə bilər.
Lakin beyin ölümü baş verdikdən sonra həyatın bərpası mümkün deyil.
Beyin Ölümünün Hüquqi və Tibbi Əhəmiyyəti
Bioloji ölüm: Beyin ölümü hüquqi olaraq bioloji ölüm hesab edilir.
Orqan transplantasiyası: Beyin ölümü təsdiqləndikdən sonra xəstənin orqanları donor olaraq istifadə edilə bilər, bu da digər insanlara həyat qurtarmağa imkan yaradır.
Beyin Ölümünün Qarşısını Alma Yolları
Sağlam həyat tərzi:
Ürək və qan dövranı sağlamlığını qorumaq üçün balanslı qidalanma və fiziki fəaliyyət.
Travmalardan qorunma:
Başın qorunması üçün təhlükəsizlik kəməri, dəbilqə istifadə etmək.
Enfeksiyaların vaxtında müalicəsi:
Beyin iltihabı və ya meningit kimi xəstəliklərin erkən diaqnozu və müalicəsi.
Hipertoniya və şəkərli diabetin nəzarətdə saxlanılması:
Beyin qanaması və insult riskini azaltmaq.
Nəticə
Beyin ölümü, geri dönüşü olmayan bir ölüm formasıdır və bütün beyin funksiyalarının dayanması ilə xarakterizə olunur. Erkən müdaxilə və düzgün tibbi tədbirlər bəzi hallarda bu vəziyyətin qarşısını ala bilər. Lakin beyin ölümü baş verdikdən sonra bədənin həyat funksiyaları yalnız süni vasitələrlə qısa müddətə dəstəklənə bilər. Bu səbəbdən beyin sağlamlığını qorumaq üçün profilaktik tədbirlərə riayət etmək çox vacibdir.
