1. Böyrək Daşlarının Yaranma Səbəbləri
Böyrək daşları əsasən sidikdə olan mineralların və duzların normadan artıq miqdarda yığılması nəticəsində əmələ gəlir. Əsas yaranma səbəbləri bunlardır:
🧬 1. Genetik və Bioloji Faktorlar
Ailədə böyrək daşı tarixi – Genetik meyillilik olan insanlarda daş əmələ gəlmə riski daha yüksəkdir.
Metabolik pozğunluqlar – Kalsium, oksalat və sidik turşusunun bədəndə düzgün parçalanmaması.
💧 2. Maye Qəbulunun Yetərsizliyi (Susuzluq)
Kifayət qədər su içməmək sidikdə mineralların yığılmasına və kristallaşmasına səbəb olur.
Sidik tünd rənglidirsə, bu, bədənin kifayət qədər su qəbul etmədiyini göstərir.
🥩 3. Pəhriz və Qidalanma Vərdişləri
Kalsium oksalatlı qidalar (spinat, çay, qoz-fındıq, şokolad, çiyələk və kakao) – oksalat daşlarının yaranmasına səbəb ola bilər.
Çox duz və protein istehlakı – Bədəndə sidik turşusunun və kalsiumun artmasına səbəb ola bilər.
Süni şəkər və qazlı içkilər – Böyrəklərdə daş əmələ gəlmə riskini artırır.
🧪 4. Bəzi Xəstəliklər və Dərmanlar
Kronik böyrək xəstəlikləri və infeksiyalar
Hiperparatiroidizm (paratiroid hormonunun yüksək olması)
Sidik yolu infeksiyaları
Dərman istifadəsi (diuretiklər, antiasidlər və yüksək dozada C vitamini qəbul etmək)
🛑 5. Hərəkətsizlik və İdman Çatışmazlığı
Az hərəkətli həyat tərzi sidik sisteminin normal fəaliyyətini pozaraq daş yaranmasına səbəb ola bilər.
2. Böyrək Daşlarının Növləri
Böyrək daşlarının növləri fərqli kimyəvi tərkiblərə malikdir və müalicə metodları da daşın növündən asılı olaraq dəyişir.
🔹 Kalsium Oksalat Daşları (ən yaygın növ)
🔹 Sidik Turşusu Daşları (proteindən zəngin qidalarla əlaqəlidir)
🔹 Struvit Daşları (sidik yolu infeksiyalarına bağlıdır)
🔹 Sistin Daşları (genetik pozğunluq nəticəsində yaranır)
3. Böyrək Daşlarının Əlamətləri
Böyrək daşları bəzən heç bir əlamət vermədən sidik yolu ilə xaric ola bilər. Lakin böyrəkdə və ya sidik kanalında tıxanma olarsa, aşağıdakı simptomlar meydana çıxa bilər:
✅ Böyrək nahiyəsində şiddətli ağrı (xüsusilə bel və qarın bölgəsində)
✅ Sidikdə qan (qırmızı, çəhrayı və ya qəhvəyi rəngdə ola bilər)
✅ Sidik ifrazında çətinlik və ya ağrı
✅ Ürəkbulanma və qusma
✅ Həddindən artıq tez-tez sidiyə çıxma ehtiyacı
✅ Sidikdə pis qoxu və bulanıqlıq
Əgər bu əlamətlər şiddətlidirsə, dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.
4. Böyrək Daşlarının Müalicəsi
Böyrək daşlarının müalicəsi daşın ölçüsünə, yerinə və növünə bağlıdır.
🔹 1. Kiçik Böyrək Daşları (5 mm-dən kiçik) → Evdə Müalicə
Bol su içmək – Gündə 2.5-3 litr su istehlak etmək daşın təbii yolla atılmasını sürətləndirə bilər.
Ağrıkəsicilər (ibuprofen, parasetamol) – Ağrını yüngülləşdirmək üçün istifadə edilə bilər.
Sidikqovucu qidalar (limon suyu, alma sirkəsi, çobanyastığı çayı) – Daşın daha tez xaric olmasına kömək edə bilər.
🔹 2. Böyük Böyrək Daşları (5 mm-dən böyük) → Tibbi Müdaxilə
1️⃣ ESWL (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy – Dalğa Müalicəsi)
🔹 Ultrasonik dalğalarla daşlar parçalanır və sidiklə atılır.
🔹 Qeyri-invazivdir, lakin böyrəyə zərbə verə bilər.
2️⃣ Ureteroskopiya (Endoskopik Müdaxilə)
🔹 Sidik kanalına kamera yerləşdirilir və daş xüsusi alətlərlə çıxarılır.
3️⃣ Perkutan Nefrolitotomiya (Cərrahi Əməliyyat)
🔹 Böyük və ya çoxsaylı daşlar olduqda tətbiq edilir.
4️⃣ Açıq Cərrahiyyə
🔹 Böyrək çox zədələnibsə və ya alternativ üsullar uğursuz olubsa tətbiq edilir.
5. Böyrək Daşlarının Qarşısını Necə Almaq Olar? (Profilaktika)
Böyrək daşlarının təkrarlanmaması üçün aşağıdakı tədbirlər görülməlidir:
💧 1. Kifayət Qədər Su İçmək
Gündə 2.5-3 litr su içmək sidikdə mineral yığılmasının qarşısını alır.
Sidiyiniz şəffaf və ya açıq sarı rəngdədirsə, kifayət qədər su içirsiniz.
🥦 2. Sağlam Pəhriz və Qidalanma
Oksalatla zəngin qidalardan az istifadə etmək (spinat, qoz-fındıq, çay, şokolad).
Duz və şəkəri azaltmaq – Çünki bu, kalsiumun sidikdə çox toplanmasına səbəb ola bilər.
Limon suyu içmək – Təbii sitrat mənbəyidir və böyrək daşlarının yaranmasının qarşısını alır.
Zülal qəbulunu nəzarətdə saxlamaq – Həddindən artıq ət və süd məhsulları sidik turşusunu artıra bilər.
🏃 3. Aktiv Həyat Tərzi Sürmək
Mütəmadi hərəkət etmək və oturaq həyat tərzindən qaçmaq.
İdman etmək sidik sisteminin normal işləməsinə kömək edir.
🩺 4. Müntəzəm Tibbi Nəzarət
Böyrək daşlarına genetik meyillilik varsa, ildə ən azı 1-2 dəfə ultrasəs müayinəsi etmək məsləhətdir.
6. Nəticə: Böyrək Daşlarından Necə Qorunmaq Olar?
Böyrək daşları doğru qidalanma, kifayət qədər su içmək və aktiv həyat tərzi keçirməklə qarşısı alına bilən bir xəstəlikdir. Əgər artıq daş əmələ gəlibsə, kiçik ölçülüdürsə təbii yollarla atıla bilər, lakin böyük daşlar üçün tibbi müdaxilə lazımdır. Profilaktika hər zaman müalicədən daha asandır!
