1. Daun Sindromunda Nitq və Dil Çətinlikləri
📌 Daun sindromlu uşaqlarda nitq və dil inkişafı aşağıdakı səbəblərə görə gecikə bilər:
✅ 1. Ağız və Qırtlaq Strukturlarının Xüsusiyyətləri
🔹 Dil böyük və əzələləri zəif olduğu üçün nitq aydın olmaya bilər.
🔹 Ağız boşluğunun kiçik olması və tənəffüs yollarının darlığı bəzi səslərin düzgün çıxarılmasını çətinləşdirir.
🔹 Səs telləri qısa olduğu üçün nitqin melodiyası fərqli ola bilər.
✅ 2. Motor və Sensor Problemlər
🔹 Zəif əzələ tonusu (hipotoniya) nitq aparatının koordinasiyasını çətinləşdirir.
🔹 Dil, dodaq və çənə hərəkətləri gec inkişaf etdiyi üçün bəzi səslər düzgün tələffüz edilmir.
🔹 Yemək yemə və udma problemləri də nitqə təsir edə bilər.
✅ 3. Bilişsel və Yaddaş Çətinlikləri
🔹 Daun sindromlu uşaqlarda qısa müddətli yaddaş zəif ola bilər.
🔹 Söz ehtiyatını artırmaq və cümlə qurmaqda çətinlik yaşana bilər.
🔹 Danışıqda ardıcıllığı qorumaq və fikir ifadə etməkdə çətinlik çəkə bilərlər.
📌 Bu problemlər fərqli üsullarla həll edilə bilər və erkən nitq terapiyası bu uşaqların ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edir.
2. Daun Sindromunda Nitq Terapiyasının Əsas Prinsipləri
📌 Nitq terapiyası Daun sindromlu uşaqların fərdi ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmalıdır. Əsas məqsəd ünsiyyəti gücləndirmək, söz ehtiyatını artırmaq və nitqin aydınlığını artırmaqdır.
✅ 1. Erkən Müdaxilə
🔹 0-3 yaş arasında başlanan nitq terapiyası daha effektiv nəticə verir.
🔹 Körpəlik dövründə üz mimikaları, səslər və göz təması üzərində işlənməlidir.
🔹 Ətrafdakı səsləri tanımaq və şifahi ünsiyyətə marağı artırmaq üçün sensor stimulyasiya edilməlidir.
📌 Erkən müdaxilə beyində dil və nitqlə bağlı neyron əlaqələrin formalaşmasına kömək edir.
✅ 2. Alternativ və Dəstəkləyici Ünsiyyət (AAC - Augmentative and Alternative Communication)
🔹 İşarət dili, şəkil kartları, vizual qrafiklər və texnoloji cihazlardan istifadə etmək ünsiyyəti artırır.
🔹 Gestikulyasiya və bədən dili uşağın danışmağa başlamasına dəstək ola bilər.
🔹 Elektron ünsiyyət cihazları və tabletlər də faydalı ola bilər.
📌 Bu üsullar uşağın öz fikirlərini daha asan ifadə etməsinə kömək edir.
✅ 3. Oralmotor Terapiya (Ağız və Dil Əzələlərini Gücləndirmək)
🔹 Dodaq, dil və çənə əzələlərinin gücləndirilməsi üçün xüsusi məşqlər edilməlidir.
🔹 Üfürmə məşqləri (məsələn, baloncuk üfürmək, fit çalmaq) ağız əzələlərini inkişaf etdirir.
🔹 Çeynəmə və udma bacarıqlarının artırılması nitq mexanizmini gücləndirə bilər.
📌 Dil və ağız əzələlərinin inkişafı səslərin daha aydın çıxmasına kömək edir.
✅ 4. Akustik və Vizual Stimulyasiya
🔹 Sözlərin eşidilməsi və vizual olaraq tanınması beynin dil mərkəzini aktivləşdirir.
🔹 Uşağın tez-tez dinləməsi üçün qısa nağıllar və ya mahnılar oxumaq faydalıdır.
🔹 Aynalar qarşısında danışmaq və sözləri yavaş şəkildə təkrarlamaq nitq axıcılığını artırır.
📌 Danışıq səslərinin və ritminin tez-tez eşidilməsi uşağın dil inkişafını sürətləndirə bilər.
✅ 5. Sosial Ünsiyyət Bacarıqlarının Gücləndirilməsi
🔹 Söhbət zamanı göz təmasını qorumaq və qarşılıqlı ünsiyyəti təşviq etmək lazımdır.
🔹 Dostları və ailə üzvləri ilə oyunlar oynayaraq sosial ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirmək mümkündür.
🔹 Sadə suallar verərək və cavab verməyə təşviq edərək nitq inkişafına kömək edilə bilər.
📌 Sosial ünsiyyətin artırılması uşağın cəmiyyətə daha rahat inteqrasiya olmasına kömək edir.
3. Nitq Terapiyasında Fərqli Metodlar
📌 Daun sindromlu uşaqlarda istifadə edilən əsas nitq terapiyası metodları bunlardır:
✅ 1. PROMPT (Prompts for Restructuring Oral Muscular Phonetic Targets)
🔹 Nitqin aydınlığını artırmaq üçün ağız və üz əzələlərinə fiziki toxunuş tətbiq edilir.
🔹 Danışıq səslərinin düzgün çıxarılmasını öyrətmək üçün əllə yönləndirmə metodu istifadə edilir.
✅ 2. PECS (Picture Exchange Communication System - Şəkil Kartları)
🔹 Şəkillər vasitəsilə ünsiyyət qurmaq üçün istifadə edilən bir sistemdir.
🔹 Uşaq danışmasa da, şəkilləri göstərərək istəklərini ifadə edə bilər.
✅ 3. Modelləşdirmə və Güzgü Terapiyası
🔹 Böyüklərin dediklərini təkrarlamaqla uşağın dil bacarıqları inkişaf etdirilir.
🔹 Güzgü qarşısında sözləri təkrarlamaq mimikaları və ağız hərəkətlərini inkişaf etdirir.
4. Valideynlər Üçün Tövsiyələr
📌 Nitq inkişafı üçün valideynlərin dəstəyi vacibdir.
🔹 Uşağınızla daim ünsiyyətdə olun və sözləri yavaş və aydın şəkildə söyləyin.
🔹 Hər gün yeni sözlər öyrətməyə çalışın və onları təkrarlayın.
🔹 Oyunlar, hekayələr və mahnılar vasitəsilə dil bacarıqlarını inkişaf etdirin.
🔹 Uşağın nitq terapiyasına davamlı olaraq qatılmasını təmin edin.
📌 Səbirli və davamlı olmaq nitq inkişafı üçün əsasdır.
5. Nəticə
💡 Daun sindromlu uşaqlarda nitq inkişafı fərqli və fərdi yanaşma tələb edir.
💡 Nitq terapiyası ilə bu uşaqların ünsiyyət bacarıqları əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirilə bilər.
💡 Ailə, terapevtlər və müəllimlər birgə çalışaraq uşağın nitq və dil bacarıqlarını gücləndirə bilərlər.
✨ Unutmayın: Hər bir uşağın öyrənmə potensialı var – yetər ki, düzgün dəstək verilsin! 💙🗣️
