Həzm Sistemi Xəstəlikləri Üçün Ümumi Qidalanma Məsləhətləri:
1. Yüksək Lifli Qidalar
Lifli qidalar həzm sistemini tənzimləmək və bağırsaq hərəkətlərini normallaşdırmaq üçün vacibdir. Həm həll olunan, həm də həll olunmayan lif növləri həzm prosesində kömək edir.
Həll olunan lif: Yulaf, noxud, mərcimək, alma, sitrus meyvələri, kök kimi qidalarda olur və bağırsaqlarda jel kimi maddə yaradır, bu da həzm prosesini yavaşladır və qəbizliklə mübarizə aparır.
Həll olunmayan lif: Tam taxıllar, tərəvəzlər və qoz-fındıq kimi qidalarda olur və bağırsaq hərəkətlərini sürətləndirir.
Qəbizlik, qıcıqlanmış bağırsaq sindromu (QBS) və divertikulit kimi xəstəliklərdə lif çox vacibdir, lakin bu xəstəliklərdə fərqli lif növləri istifadə oluna bilər.
2. Probiotik və Prebiotiklərlə Zəngin Qidalar
Probiotiklər həzm sistemində faydalı bakteriyaların artmasına kömək edir və həzm sağlamlığını yaxşılaşdırır. Onlar bağırsaq florasını bərpa etməyə və iltihabı azaltmağa kömək edir.
Probiotik mənbələri: Kefir, yoqurt, turşu kələm, kombuça və digər fermentasiya olunmuş qidalar.
Prebiotiklər probiotiklərin böyüməsini dəstəkləyən liflərdir. Banana, soğan, sarımsaq, yulaf və çia toxumu kimi qidalar prebiotik mənbələri hesab olunur.
3. Kiçik və Tez-Tez Yeməklər
Həzm sistemi xəstəlikləri olan insanlar üçün kiçik porsiyalarla və tez-tez yemək daha rahat həzm oluna bilər. Bu, həzmi asanlaşdırır və mədə və bağırsaqlarda çox yüklənmənin qarşısını alır.
Mədə yanması, reflü və ya həzm sistemi qıcıqlanmalarını azaltmaq üçün ağır yeməklərdən qaçmaq vacibdir.
4. Yağlı və Qızardılmış Qidalardan Uzaq Durmaq
Yağlı qidalar həzmi çətinləşdirir və mədə turşusunun artmasına səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə reflü və mədə-bağırsaq xəstəlikləri olan insanlar üçün problemlərə səbəb ola bilər.
Qızardılmış qidalar əvəzinə sobada bişirilmiş, buğlanmış və ya qril edilmiş qidalar yemək daha sağlam seçimdir.
5. Azaldılmış Şəkər və Emal Olunmuş Qidalar
Emal olunmuş qidalar və şəkər iltihabı artırır və bağırsaq florasını pozur. Bu, həzm problemlərinə və bağırsaq pozulmalarına səbəb ola bilər.
Sənaye şəkildə emal olunmuş qidalardan, şirniyyatlardan və ağ unla hazırlanan məhsullardan çəkinmək məsləhətdir.
6. Təzə Meyvələr və Tərəvəzlər
Meyvələr və tərəvəzlər həzm sistemi üçün lazımlı olan vitaminlər, minerallar və liflə zəngindir. Bununla belə, bəzi həzm xəstəliklərində müəyyən meyvələr və tərəvəzlər həzm problemlərinə səbəb ola bilər.
Qəbizlikdə: Ərik, gavalı, armud və nar kimi yüksək lifli meyvələr yaxşı seçimdir.
İshalda: Banan və alma kimi daha yüngül meyvələr daha yaxşıdır.
Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromunda (QBS) bəzi meyvə və tərəvəzlər (məsələn, soğan, sarımsaq, kələm) qaz və şişkinliyə səbəb ola bilər. Bu qidalar məhdudlaşdırılmalıdır.
7. Bol Su İçmək
Su bağırsaq hərəkətlərini tənzimləyir və qəbizliyin qarşısını alır. Gündəlik ən azı 8-10 stəkan su içmək məsləhətdir. Bu, xüsusilə lifli qidalar qəbul edildikdə çox vacibdir, çünki liflə bərabər kifayət qədər su qəbul edilməzsə, qəbizlik yarana bilər.
Bununla yanaşı, mayelərin qəbulunu yeməkdən dərhal sonra deyil, yeməklərdən əvvəl və ya yeməkdən sonra artırmaq həzmi asanlaşdırar.
8. Spirt və Kofein Məhdudiyyəti
Spirt və kofein həzm sistemi üçün qıcıqlandırıcı təsir göstərə bilər. Spirt mədə turşusunu artırır və mədə qıcqırmasına səbəb ola bilər, kofein isə bağırsaqlarda problemlərə səbəb ola bilər.
Reflü və mədə xorası olan xəstələr kofeini və spirtli içkiləri məhdudlaşdırmalıdır.
Müxtəlif Həzm Sistemi Xəstəlikləri Üçün Pəhriz Məsləhətləri:
1. Reflü və Mədə Yanması
Reflü olan xəstələr mədə turşusunun artmasına səbəb olan qidalardan uzaq durmalıdırlar. Bu qidalar arasında yağlı və qızardılmış qidalar, turşulu meyvələr (portağal, limon), pomidor, şokolad və kofein daxildir.
Kiçik porsiyalarla tez-tez yemək və yatmazdan ən azı 2-3 saat əvvəl yeməyi dayandırmaq da faydalıdır.
2. Qıcıqlanmış Bağırsaq Sindromu (QBS)
QBS olan xəstələrdə bəzi qidalar qaz, şişkinlik və ishala səbəb ola bilər. FODMAP-lər (fermentləşən oligosaxaridlər, disaxaridlər, monosaxaridlər və poliollar) adlanan bəzi karbohidratlar həzm olunarkən bağırsaqda qaz yarada bilər.
Bu səbəbdən, soğan, sarımsaq, kələm, paxlalılar, alma və bəzi süd məhsulları məhdudlaşdırıla bilər.
3. Qəbizlik
Qəbizlikdən əziyyət çəkən insanlar üçün lifli qidaların qəbulunu artırmaq çox vacibdir. Tam taxıllar, meyvələr (gavalı, ərik, armud), tərəvəzlər və paxlalılar qəbizliyi yüngülləşdirə bilər.
Bol su içmək də vacibdir, çünki su bağırsaqlarda hərəkəti asanlaşdırır və qəbizliyin qarşısını alır.
4. Kron və ya Ülserativ Kolit
Bu xəstəliklər zamanı bağırsaqların iltihabı olur, buna görə qıcıqlandırıcı qidalar məhdudlaşdırılmalıdır. Yağlı qidalar, qızardılmış yeməklər, ədviyyatlı yeməklər və yüksək lifli qidalar bəzi insanlarda iltihabı artıra bilər.
Kiçik porsiyalarla yumşaq qidalar (yağsız toyuq, düyü, balıq) yeyilməsi tövsiyə olunur.
Pəhriz Nümunəsi:
Səhər yeməyi: Yulaf ezməsi, badam, çiyələk və bir stəkan bitki mənşəli süd (məsələn, badam südü).
Qəlyanaltı: Bir ovuc qoz və bir alma.
Nahar: Qril toyuq filesi, qəhvəyi düyü və buğlanmış yerkökü.
Qəlyanaltı: Təzə tərəvəzlər və humus.
Axşam yeməyi: Somon balığı, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və qara buğda.
Nəticə:
Həzm sistemi xəstəliklərində fərdi ehtiyaclar çox vacibdir və qidalanma buna uyğun olaraq tənzimlənməlidir. Hər bir xəstənin xəstəliyi və simptomları fərqli olduğundan, qidalanma planını həkim və ya dietoloqla müzakirə edərək tərtib etmək ən yaxşı yanaşmadır.
