1. Hiperplastik Polip Nədir?
✔ Hiperplastik poliplər epitel hüceyrələrinin həddindən artıq böyüməsi nəticəsində yaranır.
✔ Adətən kolon və ya mədədə müşahidə edilir, lakin başqa orqanlarda da əmələ gələ bilər.
✔ Çox vaxt simptom vermir və təsadüfən endoskopik müayinələr zamanı aşkarlanır.
📌 Kiçik ölçülü hiperplastik poliplər təhlükəsiz hesab edilir, lakin böyük poliplər xərçəng riski baxımından diqqətlə izlənilməlidir.
2. Hiperplastik Poliplərin Əsas Səbəbləri
Hiperplastik poliplərin dəqiq yaranma səbəbi tam məlum deyil, lakin bəzi risk faktorları onların inkişafına təsir edə bilər:
🔹 1. Xroniki İltihab və Bağırsaq Qıcıqlanması
✔ Kron xəstəliyi və ya ülserativ kolit kimi iltihabi bağırsaq xəstəlikləri poliplərin yaranmasına səbəb ola bilər.
✔ Bağırsağın selikli qişasının uzunmüddətli zədələnməsi polip inkişafına yol aça bilər.
🔹 2. Genetik Faktorlar və Ailəvi Tarix
✔ Ailəsində hiperplastik polip və ya kolorektal xərçəng olan insanlarda risk daha yüksəkdir.
✔ Serrated Polipozis Sindromu kimi genetik xəstəliklər hiperplastik poliplərin çoxalmasına səbəb ola bilər.
📌 Genetik mutasiyalar bağırsaq hüceyrələrinin qeyri-normal şəkildə bölünməsinə səbəb ola bilər.
🔹 3. Pəhriz və Həyat Tərzi
✔ Az lifli və çox yağlı qidalarla qidalanmaq polip riskini artırır.
✔ Fast food, işlənmiş ətlər və qızardılmış yeməklər bağırsaq sağlamlığına mənfi təsir edə bilər.
✔ Spirtli içkilər və siqaret istifadəsi bağırsaq selikli qişasına zərər verərək polip riskini artırır.
📌 Sağlam qidalanma bağırsaq sağlamlığını qorumaqda vacibdir.
🔹 4. Yaş və Hormonal Dəyişikliklər
✔ Hiperplastik poliplər 50 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinir.
✔ Hormonal dəyişikliklər, xüsusilə menopauza sonrası qadınlarda risk faktorlarından biri ola bilər.
📌 Yaş artdıqca bağırsaq hüceyrələrinin regenerasiya prosesi zəifləyə bilər.
3. Hiperplastik Poliplərin Simptomları
📌 Əksər hallarda hiperplastik poliplər simptom yaratmır və təsadüfən aşkar edilir.
Lakin bəzi hallarda aşağıdakı simptomlar müşahidə edilə bilər:
✅ Bağırsaq vərdişlərində dəyişiklik – Qəbizlik və ya ishal kimi həzm problemləri.
✅ Qarında şişkinlik və narahatlıq hissi – Bağırsaq hərəkətlərində dəyişikliklə bağlı ola bilər.
✅ Nəcisdə qan və ya selik – Böyük poliplər qanaxmaya səbəb ola bilər.
✅ Dəmir çatışmazlığı anemiyası – Bağırsaq qanaxması uzun müddət davam etdikdə qan azlığı yarana bilər.
📌 Əgər nəcisdə qan, davamlı qəbizlik və ya ishal kimi simptomlar varsa, həkimə müraciət etmək vacibdir.
4. Hiperplastik Poliplərin Diaqnozu Necə Qoyulur?
📌 Hiperplastik polipləri aşkarlamaq üçün aşağıdakı diaqnostik üsullardan istifadə olunur:
✅ Kolonoskopiya – Ən dəqiq üsuldur; bağırsaq daxilini müayinə edərək polipləri aşkar etmək mümkündür.
✅ Endoskopiya – Mədə və bağırsağın yuxarı hissəsində polip olub-olmadığını müəyyən etmək üçün istifadə edilir.
✅ Biopsiya – Polipdən nümunə götürülərək xərçəng hüceyrələrinin olub-olmadığı yoxlanılır.
✅ Qan testləri və nəcis analizi – Gizli qan itkisinin müəyyən edilməsi üçün.
📌 50 yaşdan yuxarı insanlara profilaktik olaraq kolonoskopiya müayinəsi tövsiyə edilir.
5. Hiperplastik Poliplərin Müalicəsi
🔹 1. Polipin Kolonoskopiya İlə Götürülməsi (Polipektomiya)
✔ Əgər polip kiçikdirsə, kolonoskopiya zamanı çıxarıla bilər.
✔ Daha böyük poliplər xüsusi cərrahi alətlər vasitəsilə götürülə bilər.
📌 Poliplər çıxarıldıqdan sonra yenidən yaranmaması üçün mütəmadi müayinə lazımdır.
🔹 2. Həyat Tərzi və Pəhriz Dəyişiklikləri
✔ Bağırsaq sağlamlığını qorumaq üçün lifli qidalar yemək vacibdir.
✔ Qidalanmada aşağıdakı dəyişikliklər faydalıdır:
📌 Bağırsaq üçün faydalı qidalar:
✅ Tərəvəz və meyvələr – Brokoli, ispanaq, kök, alma və armud.
✅ Tam taxıllar – Kəpəkli çörək, qəhvəyi düyü, yulaf.
✅ Probiotiklər – Kefir, qatıq, turşu kələm, kombuça.
✅ Quru meyvələr və toxumlar – Çia toxumu, kətan toxumu, badam, qoz.
🚫 Bağırsaq sağlamlığına zərər verə bilən qidalar:
❌ İşlənmiş ətlər (kolbasa, sosiska).
❌ Qızardılmış və yağlı qidalar.
❌ Şəkər və süni şirinləşdiricilər.
📌 Sağlam qidalanma poliplərin təkrar yaranmasının qarşısını ala bilər.
🔹 3. Mütəmadi Nəzarət və Erkən Diaqnoz
✔ Polipləri erkən aşkar etmək üçün mütəmadi kolonoskopiya müayinəsi vacibdir.
✔ Xüsusilə ailəsində kolon xərçəngi və ya polip tarixi olan insanlar risk altındadır.
📌 Həkimlər polipin böyüklüyünə və növünə əsasən mütəmadi izlənmə planı təyin edə bilər.
6. Hiperplastik Poliplərin Xərçəngə Çevrilmə Riski Varmı?
🔹 Kiçik hiperplastik poliplər adətən xərçəngə çevrilmir.
🔹 Lakin daha böyük və ya serrated adlanan poliplər (xüsusilə 1 sm-dən böyük olanlar) gələcəkdə kolon xərçəngi riski daşıya bilər.
🔹 Daimi nəzarət və poliplərin erkən çıxarılması xərçəng riskini azaldır.
📌 Həkimin tövsiyələrinə uyğun olaraq müayinələrdən keçmək xərçəng riskini azaltmağa kömək edəcəkdir.
7. Nəticə: Hiperplastik Poliplər Nə Qədər Təhlükəlidir?
✨ Hiperplastik poliplər adətən zərərsiz olsa da, müəyyən hallarda nəzarət tələb edir.
🔹 Düzgün pəhriz və sağlam həyat tərzi poliplərin yaranmasının qarşısını ala bilər.
🔹 Kolonoskopiya və mütəmadi nəzarət poliplərin erkən aşkarlanmasına və lazımi tədbirlərin görülməsinə kömək edir.
🔹 Əgər ailənizdə bağırsaq xərçəngi və ya polip tarixi varsa, mütəmadi müayinə olunmaq vacibdir.
💙 Bağırsaq sağlamlığınızı qoruyun və mütəmadi müayinələri unutmayın! 😊
