İdrarın Azalması (Oliquriya və ya Anuriya)
Oliquriya: Gündəlik idrar miqdarının azalması, adətən gündə 400 millilitrdən az olmasıdır.
Anuriya: İdrarın demək olar ki, tamamilə dayanması və gündə 100 millilitrdən az olması vəziyyətidir.
İdrarın Azalmasının Səbəbləri
Kəskin Böyrək Zədələnməsi:
Kəskin böyrək zədələnməsi (KBZ) böyrəklərin funksiyasının qəfil pozulması ilə xarakterizə olunur və idrarın kəskin azalmasına səbəb ola bilər. Bu, müxtəlif səbəblərdən, o cümlədən travmalar, infeksiyalar, dərmanların toksik təsiri və ya böyrəklərə qan axınının azalması nəticəsində baş verə bilər.
Dehidrasiya:
Bədənin maye itkisi nəticəsində susuzlaşması böyrəklərə təzyiq göstərir və idrarın azalmasına səbəb olur. Bu vəziyyət ciddi maye itkisi, diareya, qusma və ya çoxlu tərləmə səbəbindən baş verə bilər.
Böyrək Daşları:
Böyrək və sidik yollarında daşların olması sidik axınını bloklaya bilər, bu da idrarın azalmasına və ya tamamilə dayanmasına səbəb ola bilər.
Şok və Düşük Qan Təzyiqi:
Qan dövranının azalması və ya şok vəziyyətləri böyrəklərə qan axınını məhdudlaşdıra bilər, bu da böyrəklərin filtrasiya qabiliyyətinə təsir edərək idrar miqdarını azalda bilər.
Ürək-Damar Problemləri:
Ürəyin funksiyasının zəifləməsi, xüsusilə ürək çatışmazlığı, böyrəklərə yetərli miqdarda qan axınını təmin edə bilmir və bu, idrarın azalmasına səbəb ola bilər.
Şiddətli İnfeksiyalar (Sepsis):
Orqanizmdə yayılan infeksiyalar (sepsis) böyrəklərə təsir edərək onların funksiyasını poza bilər, bu da idrar miqdarının azalmasına və ya dayanmasına səbəb ola bilər.
İdrarın Azalmasının Simptomları
Gündəlik idrar miqdarının azalması (oliguriya) və ya tam dayanması (anuriya)
Şişkinlik, xüsusilə üz və ayaqlarda
Yorğunluq və zəiflik
Nəfəs darlığı
Yüksək qan təzyiqi
Qanlı və ya bulanıq idrar
İdrarın Azalmasının Müalicəsi
İdrarın azalmasının müalicəsi vəziyyətin səbəbindən asılı olaraq dəyişir. Əsas müalicə üsulları bunlardır:
Maye Bərpası: Dehidrasiyaya səbəb olan hallarda, intravenoz maye və elektrolitlər bədənə bərpa edilir.
Dializ: Böyrəklər funksiyasını yerinə yetirə bilmədikdə və idrar dayanması baş verdikdə dializ qanı süzmək və bədəndən tullantıların xaric edilməsinə kömək edir.
Sidik Yollarının Tıxanmasının Aradan Qaldırılması: Böyrək daşları və ya digər tıxanmalarda cərrahi müdaxilə və ya kateterlə sidik axını bərpa edilir.
Dərman Müalicəsi: Kəskin böyrək zədələnməsi və ya ürək çatışmazlığı kimi hallarda dərman müalicəsi tətbiq edilir.
İdrarın Artması (Poliuriya)
Poliuriya, gündəlik idrar miqdarının həddindən artıq artması və adətən gündə 3 litrdən çox idrar çıxarılması vəziyyətidir.
İdrarın Artmasının Səbəbləri
Şəkərli Diabet:
Şəkərli diabet (xüsusilə şəkər xəstəliyi düzgün idarə olunmadıqda) qanda qlükozanın səviyyəsini yüksəldir, bu da böyrəklərin çoxlu suyu çıxarmaq məcburiyyətində qalmasına və idrarın artmasına səbəb olur.
Diabetik İnsipidus:
Diabetik insipidus, bədənin antidiuretik hormon (ADH) istehsal etməməsi və ya bu hormonun düzgün işləməməsi nəticəsində baş verir. Bu, böyrəklərin həddindən artıq suyu çıxarmasına və idrarın artmasına səbəb olur.
Artıq Maye Qəbulu:
Həddindən artıq su içmək (polidipsiya) və ya intravenoz maye qəbulu bədəndən çox miqdarda mayenin atılmasına səbəb ola bilər.
Dərmanlar (Diuretiklər):
Diuretik dərmanlar (sidikqovucular) bədəndə artıq mayenin atılmasına kömək edir və bu, idrar miqdarının artmasına səbəb ola bilər. Bu dərmanlar əsasən yüksək qan təzyiqi və ürək çatışmazlığını müalicə etmək üçün istifadə olunur.
Kofein və Alkoqol:
Kofein və alkoqol sidikqovucu təsirə malikdir və bədənin mayeni atmasını sürətləndirir. Bu, idrarın müvəqqəti olaraq artmasına səbəb ola bilər.
Böyrək Problemləri:
Bəzi böyrək xəstəlikləri böyrəklərin düzgün işləməməsinə və mayenin düzgün şəkildə saxlanılmamasına səbəb ola bilər. Nəticədə, bədəndən çox miqdarda idrar atıla bilər.
İdrarın Artmasının Simptomları
Gündəlik idrar miqdarının artması (3 litrdən çox idrar)
Güclü susuzluq (polidipsiya)
Gecə tez-tez sidiyə çıxmaq (nokturia)
Yorğunluq və zəiflik
Bədəndə susuzlaşma əlamətləri (quru dəri, ağız quruluğu)
İdrarın Artmasının Müalicəsi
İdrarın artmasının müalicəsi vəziyyətin səbəbindən asılı olaraq dəyişir:
Şəkərli Diabetin İdarə Olunması: Qanda qlükoza səviyyəsinin düzgün idarə olunması idrar miqdarının normallaşmasına kömək edir.
Antidiuretik Hormon Müalicəsi: Diabetik insipidus olan xəstələrdə antidiuretik hormon əvəzedici müalicə ilə bədən maye balansını qorumağa çalışır.
Maye Qəbulunun Məhdudlaşdırılması: Həddindən artıq maye qəbulu idrarın artmasına səbəb olursa, maye qəbulunun miqdarını məhdudlaşdırmaq tövsiyə olunur.
Diuretik Dərmanların Dozasının Tənzimlənməsi: Diuretiklər səbəbindən poliuriya baş verərsə, dərman dozası azaldıla və ya dəyişdirilə bilər.
Nəticə
İdrarın azalması və ya artması, bədənin maye və elektrolit balansında, böyrək funksiyasında və ya hormonal səviyyələrdə problemlərin əlaməti ola bilər. Hər iki vəziyyət ciddi tibbi problemlərin göstəricisi ola bilər və mütləq tibbi nəzarət və müalicə tələb edir. Vaxtında diaqnoz və müalicə ilə bu problemlərin qarşısını almaq və böyrəklərin işini normallaşdırmaq mümkündür.
