Səbəblər
Öd daşlarının yaranmasının dəqiq səbəbi tam olaraq bilinmir, lakin bir neçə risk faktoru müəyyən edilmişdir:
Xolesterol artıqlığı: Ödün tərkibində həddindən artıq xolesterolun olması xolesterol daşlarının yaranmasına səbəb ola bilər.
Bilirubin artıqlığı: Qaraciyərin həddindən artıq bilirubin ifraz etməsi bilirubin daşlarının yaranmasına səbəb ola bilər.
Öd kisəsinin düzgün boşalmaması: Öd kisəsinin tamamilə boşalmaması ödün qatılaşmasına və daşların yaranmasına səbəb ola bilər.
Risk faktorları
Cinsiyyət: Qadınlarda öd daşı xəstəliyi daha çox rast gəlinir.
Yaş: Yaşlandıqca risk artır.
Ailə tarixi: Ailədə öd daşı xəstəliyi olan şəxslərdə risk artır.
Obezite və sürətli kilo itkisi: Həm həddindən artıq çəki, həm də sürətli kilo itkisi risk faktorlarıdır.
Diyabet: Diyabet xəstələrində risk daha yüksəkdir.
Pəhriz: Yüksək yağlı və aşağı lifli qidalar öd daşlarının yaranma riskini artırır.
Simptomlar
Öd daşları olan bəzi insanlar simptomsuz ola bilər, lakin daşların öd axınını maneə törətməsi və ya iltihaba səbəb olması vəziyyətində aşağıdakı simptomlar yarana bilər:
Qarın yuxarı sağ tərəfində şiddətli ağrı: Ağrı adətən yeməkdən sonra başlayır və bir neçə saat davam edə bilər.
Bulantı və qusma: Yeməkdən sonra bulantı və qusma.
Sarılıq: Dəridə və gözlərin ağ hissəsində sararma (bilirubin səviyyəsinin artması).
Qızdırma və titrəmə: İnfeksiya nəticəsində.
Diaqnoz
Öd daşı xəstəliyinin diaqnozu klinik simptomlar, tibbi tarix və müxtəlif görüntüləmə testləri vasitəsilə qoyulur:
Fiziki müayinə: Həkim qarını yoxlayaraq ağrını və şişkinliyi qiymətləndirir.
Qan testləri: Qaraciyər funksiyasını, bilirubin səviyyəsini və infeksiyanın mövcudluğunu yoxlamaq üçün.
Ultrasəs: Öd kisəsində və öd yollarında daşların mövcudluğunu aşkar etmək üçün ən yaygın və effektiv görüntüləmə üsuludur.
Kompüter tomoqrafiyası (KT) və ya maqnit rezonans kolanjioqrafiyası (MRCP): Öd yollarının daha dəqiq görüntülənməsi üçün.
Müalicə
Öd daşı xəstəliyinin müalicəsi simptomların şiddətindən və daşların ölçüsündən asılı olaraq dəyişir:
Konservativ müalicə:
Ağrıkəsicilər: Ağrını idarə etmək üçün.
Antibiotiklər: İnfeksiya varsa.
Pəhriz dəyişiklikləri: Yağlı qidalardan qaçınmaq və daha sağlam bir pəhrizə keçmək.
Cərrahi müdaxilə:
Kolektomiya: Öd kisəsinin çıxarılması. Bu, ən yaygın və effektiv müalicə üsuludur.
Laparoskopik kolektomiya: Minimal invaziv cərrahiyyə üsulu.
Açıq kolektomiya: Daha mürəkkəb hallarda istifadə edilə bilər.
Endoskopik retrograd kolanjioqrafiya (ERCP): Öd yollarında daşları çıxarmaq üçün.
Dərman müalicəsi:
Ursodeoksikolik turşu: Kiçik xolesterol daşlarını həll etmək üçün istifadə edilə bilər, lakin bu müalicə uzun müddət tələb edir və hər zaman effektiv deyil.
Evdə Baxım və Profilaktika
Sağlam qidalanma: Yağlı qidalardan qaçınmaq, liflə zəngin qidalar qəbul etmək.
Müntəzəm fiziki fəaliyyət: Çəkinizi idarə etmək və ümumi sağlamlığı dəstəkləmək üçün.
Kilo idarəsi: Çəkinizi sağlam bir səviyyədə saxlamaq və sürətli kilo itkisi proqramlarından qaçınmaq.
Bol su içmək: Ödün qatılığını azaltmaq və öd kisəsini boşaltmaq üçün.
Fəsadlar
Öd daşı xəstəliyinin müalicə edilmədiyi hallarda ciddi fəsadlar yarana bilər:
Akut xolesistit: Öd kisəsinin iltihabı.
Pankreatit: Pankreasın iltihabı.
Kolanjit: Öd yollarının iltihabı.
Öd kisəsi perforasiyası: Öd kisəsinin partlaması və peritonit.
Öd daşı xəstəliyi ciddi və həyat keyfiyyətini təsir edə bilən bir vəziyyətdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə simptomlar idarə edilə bilər və fəsadların qarşısı alına bilər. Əgər öd daşı xəstəliyi əlamətləri yaşayırsınızsa və ya bu vəziyyətdən şübhələnirsinizsə, həkimə müraciət etmək vacibdir.
