1. Ürək-Damar Xəstəliklərinin Əsas Növləri
ÜDX müxtəlif formada özünü göstərə bilər. Ən yayılmış növləri bunlardır:
✅ Koronar Arteriya Xəstəliyi (Ürək Damar Tıxanıqlığı - CAD)
🔹 Ürəyə qan daşıyan damarların daralması və tıxanması nəticəsində yaranır.
🔹 İnfarkt riskini artırır.
✅ Hipertoniya (Yüksək Qan Təzyiqi)
🔹 Qan təzyiqinin normadan yüksək olmasıdır.
🔹 İnsult və ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər.
✅ İnfarkt (Miokard İnfarktı)
🔹 Ürəyin oksigensiz qalması nəticəsində ürək toxumasının zədələnməsi baş verir.
🔹 Ölümcül ola bilər, tez tibbi müdaxilə tələb edir.
✅ İnsult (Beyin Qan Damar Xəstəliyi)
🔹 Beyinə qan axınının dayanması və ya azalması nəticəsində beyin hüceyrələrinin məhv olmasıdır.
🔹 Nəticədə iflic və ya ölüm baş verə bilər.
✅ Ürək Çatışmazlığı
🔹 Ürəyin qanı effektiv şəkildə pompalaya bilməməsi nəticəsində bədənə oksigen və qida çatdırılması çətinləşir.
🔹 Xroniki yorğunluq, ödem və nəfəs darlığı ilə müşayiət olunur.
✅ Aritmiya (Ürək Ritm Pozğunluqları)
🔹 Ürək döyüntüsünün normadan sürətli, yavaş və ya nizamsız olmasıdır.
🔹 Başgicəllənmə, huşunu itirmə və qəfil ölüm riskini artırır.
✅ Ateroskleroz (Damar Tıxanıqlığı)
🔹 Damarların divarlarında yağ, xolesterin və digər maddələrin yığılması nəticəsində tıxanıqlıq yaranır.
🔹 Ürəyə və beyinə qan axını azaldaraq infarkt və insulta səbəb ola bilər.
📌 Bu xəstəliklərin çoxu ilkin mərhələdə aşkar edildikdə qarşısı alına bilər.
2. Ürək-Damar Xəstəliklərinin Əsas Səbəbləri
📌 ÜDX inkişafına təsir edən risk faktorları iki qrupa bölünür:
A. Dəyişdirilə Bilən Risk Faktorları
✅ Pis Qidalanma
✔ Yüksək yağlı, şəkərli və duzlu qidalar damarların tutulmasına səbəb olur.
✔ Sənayeləşmiş (fast food) qidalar ürək sağlamlığını riskə atır.
✅ Fiziki Aktivliyin Az Olması
✔ Hərəkətsiz həyat tərzi metabolizmanı zəiflədir və damar elastikliyini azaldır.
✔ Mütəmadi idman qan dövranını yaxşılaşdırır.
✅ Siqaret və Alkoqol İstifadəsi
✔ Siqaret damarlarda daralmaya və aterosklerozun sürətlənməsinə səbəb olur.
✔ Alkoqol yüksək təzyiq və aritmiya riskini artırır.
✅ Stress və Psixoloji Faktorlar
✔ Uzunmüddətli stress kortizol hormonunu artırır, bu da damar tıxanıqlığına gətirib çıxarır.
✔ Depressiya və narahatlıq da ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır.
✅ Artıq Çəki və Piylənmə
✔ Xolesterin və qan şəkərinin yüksəlməsinə səbəb olaraq ürək yüklənməsini artırır.
✔ Xüsusilə göbək nahiyəsində toplanan piylər ürək-damar sağlamlığı üçün təhlükəlidir.
✅ Şəkərli Diabet (Tip 2 Diabet)
✔ Yüksək qan şəkəri damarları zədələyir və infarkt riskini artırır.
✔ Nəzarətsiz diabet xəstələrində ürək-damar xəstəlikləri daha çox rast gəlinir.
B. Dəyişdirilə Bilməyən Risk Faktorları
🔹 Yaş: 50 yaşdan sonra risk artır.
🔹 Cins: Kişilərdə daha çox rast gəlinir, lakin menopauza sonrası qadınlarda risk artır.
🔹 Ailə Tarixi: Genetik faktorlar ürək-damar xəstəliklərinə təsir edə bilər.
📌 Risk faktorlarını nəzarətdə saxlamaqla ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını almaq mümkündür.
3. Ürək-Damar Xəstəliklərinin Əsas Simptomları
📌 Aşağıdakı simptomlar ürək və damar problemlərinin xəbərçisi ola bilər:
✔ Sinə ağrısı (angina) – Ürəyə kifayət qədər qan getmədikdə yaranır.
✔ Nəfəs darlığı – Ürək çatışmazlığının əlamətidir.
✔ Tez yorulma və halsızlıq – Ürəyin oksigen çatdırma qabiliyyətinin zəiflədiyini göstərir.
✔ Baş gicəllənməsi və huşunu itirmə – Aritmiya və ya təzyiq problemləri nəticəsində yaranır.
✔ Ayaq və əllərdə şişkinlik (ödem) – Ürək nasos funksiyasını tam yerinə yetirə bilmədikdə baş verir.
✔ Qol və çiyində yayılan ağrı – İnfarkt əlaməti ola bilər.
📌 Bu əlamətlər varsa, dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.
4. Ürək-Damar Xəstəliklərinin Qarşısının Alınması
💡 Sağlam həyat tərzi ilə ÜDX riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq mümkündür.
✅ Sağlam Qidalanma:
✔ Trans yağları, şəkəri və duzu azaldın.
✔ Tərəvəz, meyvə, omega-3 yağ turşuları və tam taxıllara üstünlük verin.
✅ Müntəzəm Fiziki Aktivlik:
✔ Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikdə fiziki aktivlik (yürüyüş, üzgüçülük və s.)
✔ Güc məşqləri və aerobika damar elastikliyini artırır.
✅ Siqareti və Alkoqolu Tərgitmək:
✔ Siqaret çəkənlərdə infarkt riski 2-4 dəfə çoxdur!
✔ Alkoqol yüksək qan təzyiqi və aritmiya riskini artırır.
✅ Qan Təzyiqini və Xolesterini Nəzarətdə Saxlamaq:
✔ Hipertoniya və xolesterini balanslaşdırmaq üçün sağlam pəhriz və fiziki aktivlik vacibdir.
✔ Lazım gələrsə, həkim nəzarətində dərman müalicəsi tətbiq olunmalıdır.
✅ Stress İdarəetməsi:
✔ Meditasiya, nəfəs texnikaları və yoga stressi azaltmağa kömək edir.
✔ Yetərli yuxu ürək sağlamlığını qoruyur.
📌 Sağlam həyat tərzi seçərək ÜDX riskini azalda və ürək sağlamlığınızı qoruya bilərsiniz.
5. Nəticə: Ürək Sağlamlığınızı Qoruyun!
✔ Ürək-damar xəstəlikləri dünyanın ən çox yayılmış ölüm səbəblərindən biridir.
✔ Risk faktorlarını nəzarətdə saxlayaraq bu xəstəliklərin qarşısını almaq mümkündür.
✔ Düzgün qidalanma, müntəzəm idman, siqaretin tərgidilməsi və stresin idarə olunması ürək sağlamlığını qoruyur.
✔ Müntəzəm həkim müayinələri və profilaktik tədbirlər infarkt və insult riskini azaldır.
💡 Unutmayın: Sağlam ürək – uzun və xoşbəxt həyatın açarıdır! ❤️🫀✨
