🧠 Diqqət Çatışmazlığının Əsas Əlamətləri
1. Diqqətin tez dağılması
Tez-tez başı qarışır, ətraf mühitdən asanlıqla yayındırılır
Verilən tapşırıqları sona qədər yerinə yetirə bilmir
Detallara diqqət yetirmir, səhv və unutqanlıq çox olur
2. Təşkilatçılıq və ardıcıllıqda çətinlik
Ev tapşırıqlarını unutmaq, kitab–dəftərini itirmək
Gününü planlaya bilməmək, bir işi sonlandırmadan digərinə keçmək
3. Dinləmə çətinliyi
Qarşısındakı danışarkən sanki eşitmir kimi görünür
Təlimatlara əməl etməkdə çətinlik çəkir
4. Unutqanlıq və dağınıqlıq
Dərsə və ya görüşə lazım olan əşyaları tez-tez unudur
Əşyalarını qarışdırar, yersiz yerə qoyar
🔄 Diqqət çatışmazlığı bəzən aşağıdakılarla qarışdırıla bilər:
XüsusiyyətDÇÇ olan uşaqSağlam uşaq
Diqqətin yayılmasıDaimi və hər mühitdəAncaq yorğun və ya maraqsız olduqda
Tapşırıqdan yayınmaMaraq olsa belə davam etdirə bilmirMaraqlı olduqda uzun müddət fokuslana bilir
Unutqanlıq və səhvTez-tez və eyni səhvlərNadir və diqqətsizlik səbəbilə ola bilər
Planlaya bilməməDavamlı olaraq hər sahədəBəzən görülə bilər, amma davamlı deyil
📊 Diqqət Çatışmazlığının 3 növü:
Diqqət Çatışmazlığı Tipi (Inattentive)
Sakit görünür, amma fikri dağınıqdır
Dərsdə sakit oturur, lakin dinləmir
Ən çox qızlarda rast gəlinir və çox vaxt gözə çarpmır
Hiperaktiv-İmpulsiv Tip
Davamlı hərəkətdədir, yerində dura bilmir
Söz kəsmə, səbrsiz davranışlar, sıçrayışlı hərəkətlər
Ən çox oğlanlarda rast gəlinir
Birləşmiş Tip
Həm diqqət problemi, həm hiperaktivlik/impulsivlik mövcuddur
🎓 Məktəbdə necə təsir göstərir?
Müəllimin danışığını tamamlaya bilməmək
Tapşırıqları unutmaq və yarımçıq buraxmaq
Digər uşaqlarla problemlər, sıx təkrar tənbehlər
Özünə güvəndə azalma: “Mən bacarmıram” düşüncəsi
Bəzən zəka ilə qarışdırılır, amma bu uşaqlar çox vaxt normal və ya yüksək zəka səviyyəsinə sahibdir
🧩 Diqqət Çatışmazlığının səbəbləri
SəbəbAçıqlama
🧬 Genetik faktorlarƏksər hallarda ailədə eyni hal müşahidə olunur
🧠 Beyin funksiyası fərqlilikləriBeynin ön alın payı və dopamin səviyyəsi fərqlidir
🤯 Stress və travmalarBoşanma, itki, şiddətli qorxular diqqət sistemini pozur
📱 Texnoloji asılılıqTez dəyişən ekran görüntüləri beynin diqqət sistemini zəiflədir
🍭 Qidalanma və yuxu pozuntularıYuxusuzluq, şəkərli/qatqılı qidalar təsir göstərə bilər
🧠 Müalicə və dəstək yolları
✅ 1. Psixoloji dəstək və davranış terapiyası
Fokuslanma bacarıqlarını inkişaf etdirmək
Mükafatlandırma sistemi qurmaq
Sərhəd və qayda öyrətmək
Özünüidarə bacarığı artırmaq
✅ 2. Loqopedik və pedaqoji dəstək
Tapşırıqların sadələşdirilməsi
Kiçik addımlarla iş aparmaq
Təkrarlı və strukturlaşdırılmış mühit yaratmaq
✅ 3. Valideyn dəstəyi
Səbr və anlayışlı yanaşma
Qısa və konkret təlimat vermək
Evdə sakit və qaydalı mühit yaratmaq
Günlük planlar və tapşırıq cədvəli hazırlamaq
✅ 4. Dərman müalicəsi (lazım gələrsə)
Pediatr və ya uşaq psixiatrı tərəfindən təyin olunur
Diqqət artıran və impulsivliyi azaldan dərmanlar (məsələn, metilfenidat)
Ancaq hər uşaq üçün şərt deyil, diqqətlə qərar verilməlidir
💬 Nəticə olaraq:
Diqqət çatışmazlığı tənbəllik və ya tərbiyəsizlik deyil, bir nevroinkişafi pozuntudur
Doğru yönləndirmə ilə bu uşaqlar yaradıcılıq, enerji və mükəmməl düşüncə bacarıqları ilə parlayırlar
Əsas məsələ: uşağı tanımaq, başa düşmək və tənqid yerinə yönəltməkdir
