Yanıq Dərəcələri
1. Birinci Dərəcə Yanıq (Səthi Yanıq)
Təsvir:
Yalnız dərinin üst təbəqəsi olan epidermis təsirlənir.
Simptomlar:
Dəridə qızartı.
Yüngül ağrı və həssaslıq.
Şişkinlik az və ya yoxdur.
Su qabarcıqları yaranmır.
Müalicə:
Soyuq kompresslər.
Aloe vera və ya nəmləndirici kremlər.
Ağrıkəsici dərmanlar (ibuprofen və ya parasetamol).
Sağalma Müddəti:
3-7 gün ərzində tam sağalma, çapıqsız.
2. İkinci Dərəcə Yanıq (Qismən Dərin Yanıq)
Təsvir:
Epidermis və dermisin (dərialtı qatın) üst təbəqəsi təsirlənir.
Simptomlar:
Şiddətli ağrı.
Qızartı və şişkinlik.
Su qabarcıqları.
Dəridə yandırıcı və yaş görünüş.
Müalicə:
Su qabarcıqlarını qorumaq (deşməmək).
Təmiz və steril sarğı tətbiq etmək.
İltihab əleyhinə və ağrıkəsici dərmanlar.
Tibbi yardım tələb olunur, çünki infeksiya riski yüksəkdir.
Sağalma Müddəti:
2-3 həftə ərzində sağalma. Bəzən çapıqlar qala bilər.
3. Üçüncü Dərəcə Yanıq (Tam Dərin Yanıq)
Təsvir:
Epidermis, dermis və bəzən dərialtı toxumalar tamamilə təsirlənir.
Simptomlar:
Ağrı hissinin olmaması (sinir uclarının zədələnməsi səbəbindən).
Dərinin ağ, qəhvəyi və ya qaralmış görünüşü.
Quru və sərt dəri.
Su qabarcıqları yoxdur.
Müalicə:
Təcili tibbi müdaxilə tələb olunur.
Yaralı bölgənin steril sarğı ilə örtülməsi.
IV maye terapiyası və ağrıkəsici dərmanlar.
Cərrahi müdaxilə (dəri transplantasiyası və ya rekonstruksiya əməliyyatı) tələb oluna bilər.
Sağalma Müddəti:
Həftələrdən aylara qədər, ciddi çapıqlar və toxuma zədələnmələri qalır.
4. Dördüncü Dərəcə Yanıq (Ciddi və Həyati Təhlükəli)
Təsvir:
Dərinin bütün qatları, dərialtı toxuma, əzələ, hətta sümüyə qədər təsirlənir.
Simptomlar:
Hissiyyatın tam itkisi (sinir uclarının tam zədələnməsi səbəbindən).
Təsirlənmiş bölgə qara və ya kömürləşmiş görünür.
Həyati təhlükə (qan dövranı, nəfəs alma və orqan funksiyaları təsirlənə bilər).
Müalicə:
Təcili tibbi yardım tələb olunur.
Həyati funksiya dəstəyi (nəfəsalma cihazları, IV terapiya).
Cərrahi müdaxilələr (amputasiya daxil olmaqla).
Sağalma Müddəti:
Çox uzun müddət və tam bərpa mümkün olmaya bilər. Çapıq və ciddi toxuma itkiləri qalır.
Yanıqlarda İlk Yardım
Yanıq dərəcəsindən asılı olaraq düzgün müalicə yanaşması tətbiq edilməlidir:
Yanığı yaranın üzərindən qaynar mənbəni uzaqlaşdırın.
Yanan nahiyəni 10-20 dəqiqə soyuq su ilə yuyun (buz istifadə etməyin).
Steril bir sarğı ilə yanıq bölgəsini örtün.
Şiddətli yanıqlarda dərhal tibbi yardıma müraciət edin.
Tövsiyələr və Qorunma
Qaynar mayelərdən ehtiyatlı olun.
Uşaqları qoruyun:
Qaynar qazandan, elektrik cihazlarından uzaq tutun.
İş yerində təhlükəsizlik qaydalarına əməl edin.
Yanıqlara vaxtında müdaxilə edin:
Erkən tibbi yardım ağırlaşmaların qarşısını ala bilər.
Nəticə
Yanıq dərəcələri zədənin şiddətinə və dərinin hansı qatlarına təsir etdiyinə görə fərqlənir. Yüngül yanıqlar evdə müalicə edilə bilsə də, ikinci və daha yüksək dərəcəli yanıqlar tibbi müdaxilə tələb edir. Yanıq hallarını önləmək üçün təhlükəsizlik tədbirlərinə diqqət yetirmək vacibdir.
