Yeniyetməlik Dövrünün Əsas Xüsusiyyətləri:
Fiziki İnkişaf:
Yeniyetməlik dövrü, fiziki dəyişikliklər və böyümə ilə xarakterizə olunur. Bu dövrün əsas xüsusiyyətlərindən biri, pubertat (cinsi inkişaf) mərhələsinin başlamasıdır. Bu mərhələdə yeniyetmələrdə hormonal dəyişikliklər baş verir və bədən ölçüləri dəyişir.
Cinsi inkişaf ilə yanaşı, bu dövrdə bədən şəkli, boy uzaması və səslə bağlı dəyişikliklər də baş verir.
Emosional və Psixoloji İnkişaf:
Yeniyetmələr, öz kimliklərini tapmağa çalışır və buna bağlı olaraq kimlik axtarışı və özünü kəşf etmə hissi ilə qarşılaşırlar.
Hisslər və emosiyalar bu dövrdə çox dəyişkəndir və yeniyetmələr, əzab, sənsizlik, xəyal qırıqlığı və xoşbəxtlik hisslərini yaşaya bilərlər.
Özünə inam və güvən məsələləri də bu dövrdə ən çox qarşılaşılan mövzulardır. Yeniyetmələr, ailə və cəmiyyətin gözləntiləri ilə bəzən çətinliklər yaşaya bilərlər.
Sosial Münasibətlər və Qrup İhtiyacı:
Yeniyetmələr, ailə ilə münasibətlərini dəyişdirərək, daha çox dostlar və yaş qrupları ilə əlaqə qurmağa meyillidirlər. Sosial əlaqələr və dostluqlar çox vacibdir, çünki bu dövr, sosial normalların və gözləntilərin öyrənildiyi bir mərhələdir.
Yeniyetmələr, ailədən müstəqillik qazanmaq istəyərkən, kimliklərini tanımaq üçün dostlarına, müəllimlərinə və digər insanlar ilə əlaqə qururlar.
Sosial və Cəmiyyətlə əlaqə:
Yeniyetməlik dövründə, insanlar özlərinin yaxın ətrafı və cəmiyyətlə əlaqələrində də dəyişikliklər yaşayırlar. Bu dövr, mədəniyyətin təsiri və sosial qrup seçimi kimi məsələlər üzərində daha çox düşüncə qururlar.
Genişlənmiş dünyagörüşü və sosial məsuliyyətlər ilə bağlı düşüncələr formalaşır, məsələn, cəmiyyətin problemləri, politik mövzular və etik məsələlər.
Yeniyetməlikdə Qarşılaşılan Çətinliklər:
Kimlik axtarışı və özünü tapma:
Yeniyetmələr, kimliklərini müəyyən etmək və özlərini qəbul etmək məsələlərində çətinliklər yaşaya bilərlər. Bəzən öz kimlikləri ilə bağlı qarışıqlıq və daxili narahatlıq yarana bilər. Bu, zamanla özünə hörmətin artmasına gətirib çıxara bilər.
Ailə ilə münaqişələr:
Yeniyetməlik dövründə, valideynlərlə münasibətlərdə ciddi dəyişikliklər yaşanır. Yeniyetmələr daha müstəqil olmağa və öz qərarlarını verməyə çalışır. Bu, ailə üzvləri ilə qarşıdurmalar və münaqişələrə səbəb ola bilər.
Valideynlərin məhdudiyyətləri və gözləntiləri, yeniyetmələrin özünü ifadə etməyə çalışarkən qarşılaşdıqları təsadüfi narahatlıq yarada bilər.
Sosial təzyiqlər və qrup təsiri:
Yeniyetmələr, sosial qrup və dost çevrəsinin təzyiqi ilə qarşılaşa bilərlər. Onlar populyarlıq və qrupda qəbul edilmək üçün təzyiq hissi yaşaya bilərlər.
Dəyişən bədən şəkli, görünüş və modaya uyğunluq məsələləri də bu dövrün ən çox üzə çıxan mövzularındandır.
Depressiya və anksiyete:
Yeniyetməlik dövründə emosional sıxıntılar və mental sağlamlıq problemləri də ortaya çıxa bilər. Depressiya, anksiyete və stress kimi psixoloji vəziyyətlər, yeniyetmələrin gündəlik həyatını və inkişafını təsir edə bilər.
Addictions (Asılılıqlar) və Riskli Davranışlar:
Yeniyetmələr, narkotiklər, alkoqol, internet asılılığı, riskli cinsi davranışlar və ya bulimia kimi mənfi davranışlara qarşı meylli ola bilərlər. Sosial təzyiq və maraq duyğusu bu riskli davranışları artıran amillərdən biridir.
Yeniyetməlik Dövründə Dəstək və Yanaşmalar:
Ailə dəstəyi və açıq əlaqə:
Yeniyetmələr üçün ən vacib dəstək mənbəyi ailədir. Valideynlərin açıq danışma və güvənli mühit yaratma davranışları, yeniyetmələrin daha sağlam emosional inkişafına kömək edə bilər. Valideynlər, yeniyetmələri düşüncələrini açıq şəkildə ifadə etməyə təşviq etməlidir.
Məktəb və sosial mühit dəstəyi:
Məktəb mühiti və müəllimlər, yeniyetmələrə psixoloji dəstək və təşəbbüs motivasiyası təmin etməlidir. Yeniyetmələrin müəllimlər və sosial işçilərlə əlaqə qurması, problemləri ilə bağlı açıq danışmalarına kömək edir.
Psixoloji dəstək və terapiya:
Yeniyetmələrin psixoloji problemləri və emosional sıxıntılar ilə qarşılaşdıqları zaman, onlara terapiya və psixoloji məsləhət almaq çox vacibdir. Bu, onların özünü dərk etmələri və streslə mübarizə etmələri üçün faydalı olacaqdır.
Fiziki fəaliyyət və hobbilər:
İdman və hobbilər, yeniyetmələrin psixoloji sağlamlıqlarını yaxşılaşdıran və emosional gərginliklərini azaltan fəaliyyətlərdir. Fiziki fəaliyyət, həmçinin özünə hörmət və özünə güvən artırır.
Nəticə:
Yeniyetməlik dövrü, fiziki, emosional və sosial dəyişikliklərlə dolu bir dövr olmaqla yanaşı, həm də kimlik axtarışı və müstəqillik qazanmaya çalışan gənclər üçün çox vacib bir mərhələdir. Bu dövrü düzgün dəstəkləyərək və sağlam əlaqələr quraraq, gənclərin öz kimliklərini tapmalarına və həyatlarına müsbət təsir etmələrinə kömək edilə bilər.
