Miopatiyaların Növləri
Əzələ xəstəlikləri çox müxtəlifdir və aşağıda ən geniş yayılmış növləri qeyd edilmişdir:
1. Distrofiyalar (Miyopatik Distrofiyalar)
Distrofiyalar əzələ zəifliyi və əzələ kütləsinin itirilməsi ilə xarakterizə olunur. Bu xəstəliklər genetikdir və müxtəlif növləri vardır.
Duchenne miyopatiyası: Ən ciddi və ən çox görülən miyopatik distrofiyadır. Çox vaxt uşaqlarda 3 yaşında başlayır və kişilərdə daha çox rastlanır. Bu xəstəlik, əzələlərin zəifləməsinə və funksiyanın itirilməsinə səbəb olur.
Becker miyopatiyası: Duchenne miyopatiyasına bənzərdir, lakin daha yüngül bir formadır və daha gec başlar.
Fasioskapulohumeral distrofiyası: Üz və çiyin əzələlərini təsir edən bir distrofiyadır.
2. İnflamatuar Əzələ Xəstəlikləri
Bu növ xəstəliklər, əzələ toxumasında iltihablanmaya səbəb olan xəstəlikləri əhatə edir.
- Polimiyozit: Bu xəstəlik, bütün bədən üzrə əzələlərdə iltihablanmaya səbəb olur və hərəkət etmədə çətinlik yaradır. Çox vaxt əzələ ağrısı və zəifliyi ilə müşayiət olunur.
- Dermatomiyozit: Polimiyozitin daha ağır bir formasıdır və dəridə də döküntülər yaranmasına səbəb ola bilər.
- İmmun sistem pozğunluqları səbəbindən inkişaf edə bilər, burada bədənin öz əzələ toxumalarına hücum etməsi nəticəsində iltihablanma baş verir.
3. Endokrin Miopatiyalar
Endokrin xəstəliklər əzələ funksiyalarını təsir edə bilər, çünki hormonlar əzələ funksiyalarını və metabolizmasını idarə edir.
- Hipotiroidizm: Tiroid hormonu azlığı səbəbindən əzələlərdə zəiflik və yorğunluq yaranır.
- Cushing sindromu: Böyrəküstü vəzinin çoxlu kortizol istehsal etməsi nəticəsində əzələ zəifliyi və kütlə itkisi meydana gələ bilər.
- Addison xəstəliyi: Böyrəküstü vəzinin normal fəaliyyətinin pozulması ilə əlaqəli əzələ zəifliyi.
4. Metabolik Miopatiyalar
Bu xəstəliklər əzələlərin normal işləməsini poza bilər və bədənin enerji istehsalını təsir edə bilər.
- Miyopatik glikojenoliz xəstəlikləri: Bədənin qlikojen saxlama və istifadəsində çətinlik çəkməsi nəticəsində əzələlər zəifləyir.
- Miyopatik lipid metabolizması pozğunluqları: Yağların bədəndə normal şəkildə parçalanmaması əzələlərdə yorğunluğa və zəifliyə səbəb ola bilər.
5. Toksik Miopatiyalar
Bəzi dərmanlar və ya zəhərlər əzələ toxumasını zədələyə bilər.
- Statinlər: Xolesterol səviyyələrini aşağı salmaq üçün istifadə edilən dərmanlar bəzən əzələ ağrısı və zəifliyinə səbəb ola bilər.
- Alkol və digər zəhərlər: Uzun müddətli alkol istehlakı və bəzi kimyəvi maddələr əzələ toksikliyinə yol aça bilər.
6. Genetik Miopatiyalar
Genetik mənşəli əzələ xəstəlikləri, ailələr arasında keçə bilən və zamanla irəliləyən xəstəliklərdir.
- Mitochondrial miyopatiya: Mitoxondrial funksiyaların pozulması nəticəsində bədənin enerji istehsalı pozulur və əzələ zəifliyi yaranır.
- Fibrillər miopatiyalar: Xüsusi bir genetik anomaliyadan qaynaqlanan nadir bir xəstəlikdir.
Əzələ Xəstəliklərinin Simptomları
Əzələ xəstəlikləri müxtəlif simptomlarla özünü göstərə bilər. Ən çox görülən əlamətlərdən bəziləri bunlardır:
Əzələ Zəifliyi:
Əzələ xəstəliklərinin ən yaygın simptomlarından biridir. Həm yuxarı, həm də aşağı əzələlərdə zəiflik yaranır və xəstələr gündəlik işlərini yerinə yetirməkdə çətinlik çəkirlər.
Əzələ Ağrısı və Yağışması:
Bəzi miopatiya növlərində, əzələlərdə ağrı, sızlama və yağışma hissi baş verə bilər. Bu əlamətlər, xüsusilə əzələlər çox istifadə edildikdə və ya fəaliyyət göstərildikdə meydana çıxır.
Əzələlərdə Sərtlik və Hərəkət Çətinliyi:
Əzələlərdə sərtlik və hərəkət məhdudiyyəti, xəstənin fiziki fəaliyyətini çətinləşdirə bilər.
Yorğunluq və Həddindən Artıq Yüklənmə:
Həm fiziki, həm də psixoloji yorğunluq, əzələ xəstəliklərinin əlaməti ola bilər.
Saç Dökülməsi və Dəri Dəyişiklikləri:
Bəzi miopatiya növlərində, əzələ ilə yanaşı, dəri problemləri, saç tökülməsi və digər kosmetik dəyişikliklər də görülə bilər.
Təsir Edilən Əzələlərdə Şişlik:
İltihabi əzələ xəstəliklərində, əzələlərdə şişlik və qızarıqlıq müşahidə edilə bilər.
Miopatiyaların Diaqnozu
Miopatiyaların diaqnozu, klinik qiymətləndirmə, laboratoriya testləri və tibbi görüntüləmə üsulları ilə qoyulur. Ən çox istifadə edilən üsullar bunlardır:
Əzələ Biopsiyası:
Əzələlərdən alınan nümunə, xəstəliyin növünü müəyyən etmək üçün mikroskop altında araşdırılır.
Elektromiyografi (EMG):
Bu test, əzələlərin elektrik fəaliyyətini ölçür və əzələlərdəki elektrik anomaliyalarını aşkarlamağa kömək edir.
Biyokimyəvi Testlər:
Kreatin kinaz (CK) kimi əzələ zədələnməsinin göstəricisi olan maddələr test edilə bilər.
Genetik Testlər:
Genetik miopatiyaların diaqnozunda, xüsusi genetik testlər tətbiq edilə bilər.
Miopatiyaların Müalicəsi
Miopatiyaların müalicəsi, xəstəliyin növü və şiddətinə görə dəyişir. Müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Dərmanlar:
Kortikosteroidlər, antiinflamatuar dərmanlar, immunosupresanlar və dərmanlar xəstəliyin növünə və şiddətinə görə təyin edilə bilər.
Fiziki və İş Terapiyası:
Əzələ gücünü artırmaq və hərəkətliliyi yaxşılaşdırmaq məqsədilə fiziki terapiya və iş terapiyası faydalıdır.
İnfeksiya və Hormon Müalicəsi:
Əzələ xəstəliklərinə bağlı infeksiyalar və ya endokrin problemlər varsa, uyğun dərman müalicələri təyin edilə bilər.
Cərrahi Müalicə:
Bəzi hallarda, əzələ zədələnmələri və digər ortopedik problemlər üçün cərrahi müdaxilələr lazım ola bilər.
Nəticə
Miopatiyalar (əzələ xəstəlikləri) çox müxtəlif səbəblərlə baş verə bilər və xəstənin həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Bu xəstəliklərin erkən diaqnozu və müalicəsi, simptomların idarə edilməsini və xəstənin normal həyat fəaliyyətlərinə qayıtmasını təmin edə bilər.
