Böyrək Şişlərinin Növləri
1. Xoşxassəli Şişlər
Angiomyolipoma:
Yağ, damar və əzələ toxumasından yaranır.
Əsasən zərərsizdir, lakin böyük olduqda qanama riski yarada bilər.
Onkositoma:
Böyrəkdə yaranan xoşxassəli şişdir. Adətən əməliyyat tələb etmədən izlənilə bilər.
Basit Böyrək Kistləri:
Ən çox rast gəlinən böyrək kütləsidir. Xərçəng riski yaratmır.
2. Bədxassəli Şişlər (Böyrək Xərçəngi)
Renal Hüceyrəli Karsinoma (RCC):
Böyrək xərçənginin ən çox yayılmış formasıdır.
Urothelial Karsinoma:
Böyrəyin sidik çıxışı ilə əlaqəli olan hissəsindən başlayır.
Wilms Şişi:
Daha çox uşaqlarda rast gəlinir.
Sarkoma:
Böyrək toxumasından inkişaf edən nadir bir xərçəng növüdür.
Böyrək Şişlərinin Səbəbləri
Genetik Faktorlar:
Ailədə böyrək xərçəngi olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir.
Siqaret Çəkmək:
Böyrək xərçəngi riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Piylənmə:
Artıq çəki hormon balansını dəyişdirərək xərçəng riskini artırır.
Yüksək Təzyiq:
Hipertoniya böyrək toxumasına zərər verərək risk faktoruna çevrilir.
Kimyəvi Maddələrə Məruz Qalma:
Kadmium, benzol və digər kimyəvi maddələr risk yaradır.
Böyrək Xroniki Xəstəlikləri:
Uzunmüddətli böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə xərçəng riski yüksəkdir.
Böyrək Şişlərinin Əlamətləri
Böyrək şişləri erkən mərhələlərdə əlamət verməyə bilər. Daha irəliləmiş mərhələlərdə isə:
Sidikdə Qan Görülməsi (Hematuriya):
Sidiyin qırmızı və ya qəhvəyi rəngdə olması.
Yan Ağrısı:
Böyrək bölgəsində davamlı və ya küt ağrılar.
Kütlə və ya Şişkinlik:
Qarının və ya belin yan tərəfində hiss edilən kütlə.
Yorğunluq və Gücsüzlük:
Ümumi enerji çatışmazlığı.
Arıqlama:
Nəzarətsiz və sürətli çəki itkisi.
Yüksək Təzyiq:
Xüsusilə başqa bir səbəb olmadan yüksək təzyiq.
Qızdırma:
Davamlı və səbəbi müəyyən edilməyən qızdırma.
Diaqnoz Yöntəmləri
Fiziki Müayinə:
Həkim qarında və ya beldə kütlə olub-olmadığını yoxlayır.
Sidik və Qan Testləri:
Hematuriya və böyrək funksiyasını qiymətləndirmək üçün.
Təsvir Texnologiyaları:
Ultrasəs: Böyrəkdəki kütlənin varlığını təsdiqləyir.
Kompyuter Tomoqrafiyası (CT) və ya MRT: Şişin ölçüsünü və yayılmasını dəqiq göstərir.
PET-Scan: Metastazları (xərçəngin yayılmasını) qiymətləndirir.
Biopsiya:
Kütlədən nümunə götürərək xərçəngin növünü və mərhələsini müəyyən edir.
Böyrək Şişlərinin Müalicəsi
1. Cərrahi Müalicə
Nefrektomiya:
Şişin böyük olduğu hallarda böyrəyin tamamilə çıxarılması.
Parçalı Nefrektomiya:
Şişin və ətrafdakı toxumanın çıxarılması, lakin böyrəyin qorunması.
2. Şüa Terapiyası
Xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün istifadə olunur. Adətən metastazlarda tətbiq edilir.
3. Kimyəvi Terapiya
Xərçəng hüceyrələrini hədəf alan dərman müalicəsi.
4. Hədəfli Terapiya
Xərçəng hüceyrələrinə spesifik molekulyar dərmanlarla müdaxilə.
5. İmmunoterapiya
Bədənin immun sistemini gücləndirərək xərçənglə mübarizə aparmağa kömək edir.
6. Termal Ablasiya
Şişi yandırmaq (radiofrekans) və ya dondurmaq (krioterapiya) üsulları.
Profilaktika: Böyrək Şişlərinin Qarşısını Necə Almaq Olar?
Sağlam Həyat Tərzi:
Balanslı qidalanma və müntəzəm fiziki aktivlik.
Siqaretdən Uzaq Durmaq:
Siqareti tərgitmək xərçəng riskini azaldır.
Təzyiqin İdarə Olunması:
Hipertoniya varsa, mütəmadi müalicə olunmalıdır.
Kimyəvi Maddələrdən Uzaq Durmaq:
Zərərli maddələrdən qoruyucu vasitələrdən istifadə etmək.
Daimi Müayinələr:
Risk qrupunda olan şəxslər üçün müntəzəm böyrək müayinələri.
Nəticə
Böyrək şişləri erkən mərhələlərdə aşkarlandıqda müalicəsi daha effektiv olur. Xüsusilə ailə tarixində böyrək xərçəngi olanlar, siqaret çəkənlər və ya xroniki böyrək xəstəlikləri olanlar müntəzəm müayinə olunmalıdır. Sağlam həyat tərzi ilə risk faktorlarını azaltmaq və mütəxəssislərlə erkən müdaxilə etmək böyrək xərçənginə qarşı ən yaxşı müdafiədir. Əgər böyrək şişlərindən şübhələnirsinizsə, dərhal həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.
