Diş çıxarılmasının səbəbləri:
Diş çıxarılmasının müxtəlif tibbi səbəbləri ola bilər. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Çürük diş:
Dişdə irəliləmiş çürük varsa və bu çürük kanal müalicəsi ilə bərpa oluna bilmirsə, diş çıxarılması tələb oluna bilər. Çürük diş infeksiyaya və ağrıya səbəb olur.
Diş infeksiyası:
Diş kökündə yaranan infeksiya və ya abses (irin yığılması) hallarında, xüsusilə də kanal müalicəsi və ya antibiotiklər infeksiyanı aradan qaldıra bilmirsə, diş çıxarılması tələb oluna bilər.
Diş ətrafında xəstəliklər:
Periodontal xəstəliklər (diş ətinin və dişi dəstəkləyən sümüklərin infeksiyası) nəticəsində dişlərin boşalması və diş dəstəyinin itirilməsi hallarında diş çıxarılması zəruri ola bilər.
Ağzın sıxlığı:
Ortodontik müalicə (braket və ya diş telinin yerləşdirilməsi) zamanı bəzi hallarda ağızda kifayət qədər yer olmadığı üçün sağlam dişlərin çıxarılması tələb oluna bilər. Bu, digər dişlərin düzgün yerləşməsinə kömək etmək məqsədi daşıyır.
Ağız boşluğunda yer problemi:
Bəzi hallarda ağızda yer məhdudiyyətləri səbəbindən diş çıxarılması tələb oluna bilər, xüsusilə ağıl dişləri ağızda düzgün yer tutmadıqda və ya diş ətrafındakı toxumalara təzyiq etdikdə.
Ağıl dişləri (üçüncü azı dişləri):
Ağıl dişləri çənədə kifayət qədər yer olmadıqda və ya əyri çıxdıqda digər dişləri sıxışdıraraq ağrıya, infeksiyaya və ya dişlərin yerdəyişməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyətdə ağıl dişlərinin çıxarılması tələb olunur.
Zədələnmiş diş:
Travma və ya qəza nəticəsində ciddi şəkildə zədələnmiş bir diş bərpa oluna bilməzsə, diş çıxarılması lazım ola bilər.
Diş çıxarılması proseduru:
Diş çıxarılması sadə və ya mürəkkəb ola bilər. Hər iki halda prosedur dişin vəziyyətinə və çıxarılmasının çətinlik dərəcəsinə görə dəyişir.
1. Sadə diş çıxarılması:
Sadə diş çıxarılması, adətən, ağız boşluğundakı görünən və çıxarılması asan olan dişlərə tətbiq edilir. Bu prosedur yerli anesteziya altında həyata keçirilir. Diş həkimi dişi xüsusi alətlərlə (dental forseps və ya lifteri) yüngülcə boşaldır və diş kökündən çıxarır.
Sadə diş çıxarılması proseduru adətən ağrısız olur və çox vaxt qısa müddətdə tamamlanır.
2. Cərrahi diş çıxarılması:
Cərrahi diş çıxarılması, dişin tam görünmədiyi və ya diş kökünün çənə sümüyündə möhkəm oturduğu hallarda tətbiq edilir. Bu cür çıxarılma, xüsusilə ağızda tamamilə sıxışan ağıl dişləri üçün tətbiq oluna bilər.
Bu prosedur yerli anesteziya və bəzən əlavə sedasiya altında həyata keçirilir. Diş həkimi dişə çatmaq üçün diş əti və ya çənə sümüyünü kəsə bilər. Cərrahi diş çıxarılması zamanı diş bir neçə hissəyə bölünərək çıxarıla bilər.
Diş çıxarılmasından sonra sağalma mərhələsi:
Diş çıxarılmasından sonra ağız boşluğu sağalma prosesinə başlayır. Bu dövr ərzində infeksiya və ya qanaxma riskini azaltmaq üçün müəyyən qaydalara əməl etmək vacibdir.
1. Kreşka yaranmasının qarşısını almaq:
Diş çıxarıldıqdan sonra yaranın üstündə qan laxtası yaranır. Bu laxta yaranın sağalmasını təmin edir və infeksiyanın qarşısını alır. Yaranın olduğu bölgəyə çox təzyiq etmək, ağızı güclü şəkildə qarqara etmək və ya əmzikli hərəkətlər etmək (məsələn, siqaret çəkmək) qan laxtasının yerindən çıxmasına və sağalma müddətinin uzanmasına səbəb ola bilər.
2. Ağrının idarə edilməsi:
Diş çıxarılmasından sonra ağrı yaranarsa, həkimin məsləhət gördüyü ağrıkəsicilər istifadə oluna bilər. Buz tətbiqi də şişkinliyi və ağrını azaltmağa kömək edə bilər.
3. Diş ətinin sağalması:
Diş çıxarıldıqdan sonra diş əti toxuması sağalmağa başlayır. Sağalma müddəti adətən bir neçə gün çəkir. Cərrahi diş çıxarılmasında sağalma daha uzun çəkə bilər.
4. Qida və içki qəbuluna diqqət:
Diş çıxarılmasından sonra bir neçə saat ərzində heç bir qida və ya içki qəbul edilməməlidir. Sonrasında isə yumşaq, ilıq qidalar (məsələn, şorbalar, pürelər) qəbul etmək məsləhətdir. Çox isti və ya çox soyuq qidalardan qaçınmaq vacibdir.
5. Siqaretdən uzaq durmaq:
Diş çıxarılmasından sonra siqaret çəkilməsi sağalma prosesini gecikdirə bilər və infeksiya riskini artırır. Çəkilməli dişdən sonra ən azı 24-48 saat siqaretdən uzaq durmaq məsləhət görülür.
Diş çıxarılmasından sonra müşahidə edilə bilən yan təsirlər:
Diş çıxarılmasından sonra bəzən müəyyən yan təsirlər ola bilər, lakin bunlar adətən müvəqqəti olur və normaldır:
Şişkinlik: Diş çıxarılmasından sonra ağızda və üzün müəyyən bölgələrində şişkinlik yarana bilər. Bu, adətən 1-2 gün ərzində azalır.
Ağrı və narahatlıq: Çıxarılma yerində müəyyən bir ağrı və narahatlıq hissi normaldır və ağrıkəsicilərlə idarə edilə bilər.
Qanaxma: Diş çıxarılmasından sonra bir neçə saat ərzində yüngül qanaxma ola bilər. Əgər qanaxma uzun müddət davam edərsə və ya şiddətlidirsə, həkimə müraciət etmək lazımdır.
Kuru soket (alveolit): Diş çıxarılmasından sonra yaranın düzgün şəkildə sağalmadığı və qan laxtasının düşdüyü hallarda meydana gələn bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət çox ağrılı ola bilər və təcili tibbi müdaxilə tələb edir.
Diş çıxarılmasından sonra qayğı:
Diş çıxarılmasından sonra yaranın düzgün sağalması və infeksiyaların qarşısının alınması üçün aşağıdakı qaydalara əməl etmək vacibdir:
Dişləri yumşaq bir şəkildə fırçalamaq: Diş çıxarılmasından sonra ağız gigiyenası vacibdir, lakin yaranın yaxınlığını fırçalamamaq tövsiyə olunur.
İlıq duzlu su ilə qarqara: Diş çıxarılmasından bir neçə gün sonra ilıq duzlu su ilə yumşaq qarqara etmək yaranın təmiz qalmasına və infeksiyaların qarşısını almağa kömək edir.
Ağır fiziki fəaliyyətdən uzaq durmaq: İlk günlərdə ağır fiziki fəaliyyətlərdən və əyilməkdən uzaq durmaq qanaxma riskini azaldar.
Nəticə:
Diş çıxarılması, dişin sağlam şəkildə bərpa edilə bilmədiyi hallarda zəruri olan tibbi prosedurdur. Sadə və ya cərrahi üsullarla həyata keçirilə bilən bu prosedur diş həkimi tərəfindən diqqətlə icra edilir və ağız sağlamlığını qorumaq üçün vacib addımlardan biridir. Diş çıxarılmasından sonra düzgün qayğı və izləmə ilə sağalma müddəti sürətli və problemsiz keçə bilər.
