Əl İnkişaflarının Səbəbləri
Əl infeksiyaları bir neçə fərqli səbəbdən meydana gələ bilər, və bunların əksəriyyəti mikroorqanizmlərin (bakteriyalar, viruslar və göbələklər) toxumalara daxil olması ilə əlaqədardır. Əsas səbəblər:
1. Bakterial İnfestasiya
Bakterial infeksiyalar əlin yumşaq toxumalarına daxil olduqda yaranır. Stafilokokk və streptokokk kimi bakteriyalar dəridə yaranan kiçik kəsiklərdən və ya dəri zədələrindən daxil ola bilər.
Paronixiya (Dırnaq Ətrafı İltihabı): Ən çox rast gəlinən əl infeksiyalarından biridir və adətən dırnaq ətrafında baş verir. Bu infeksiya dırnaq yanlarında şişkinlik, qızartı və irin yığılması ilə müşahidə edilir.
Felon: Barmaq uclarında yumşaq toxumaların dərin infeksiyasıdır. Felon barmaq ucunun şişməsi, qızarması və ağrısı ilə xarakterizə olunur.
Sellülit: Bakteriyaların dərinin dərin qatlarına daxil olması nəticəsində baş verən infeksiyadır. Sellülit tez-tez əlin və ya barmağın şişməsi, qızarması və istilənməsi ilə müşahidə edilir.
2. Travmatik Yaralar və Kəsiklər
Kəsici alətlərlə və ya travma nəticəsində yaranan yaralar infeksiyaya səbəb ola bilər. Yaralar düzgün təmizlənmədikdə bakteriyalar yaraya daxil olur və infeksiya inkişaf edir.
Səbəblər: Kəsici alətlərlə işləmək, dərin kəsiklər, travmatik yaralar və ya yanıq nəticəsində yaranan zədələr.
3. Heyvan Və Həşərat Dişləmələri
Heyvan dişləmələri, xüsusilə pişik və ya it dişləmələri, əllərdə infeksiyaya səbəb ola bilər. Bu vəziyyətlərdə ağızda olan bakteriyalar yara vasitəsilə bədənə daxil olur və infeksiyanın yaranmasına səbəb ola bilər.
4. Sinir Oynaqlarının İltihabı
Əlin oynaqları və vətərləri ətrafındakı iltihablar da infeksiyalara yol aça bilər. Əl oynaqlarının infeksiyaları daha dərin toxumaların və ya sinirlərin zədələnməsinə səbəb ola bilər və bu zaman hərəkət məhdudiyyəti yarana bilər.
5. Göbələk İnfestasiyası
Əldə göbələk infeksiyaları çox yaygın olmasa da, əlin dərisində və dırnaq altında göbələk infeksiyası yarana bilər. Bu infeksiyalar adətən uzun müddətli müalicə tələb edir və dərinin quruması və qaşınma ilə müşayiət olunur.
Əl Şişləri
Əldə meydana gələn şişlər (şişkinliklər) müxtəlif səbəblərdən yaranır. Şişkinlik travma, infeksiya, artrit və ya digər xroniki xəstəliklər nəticəsində ortaya çıxa bilər. Əlin şişməsinə səbəb olan əsas faktorlardan bəziləri aşağıdakılardır:
1. İltihabi Xəstəliklər
Artrit və ya digər iltihabi xəstəliklər əlin və barmaqların şişməsinə səbəb ola bilər. Bu zaman əlin oynaqlarında şişkinlik, sərtlik və hərəkət çətinliyi meydana gəlir.
Revmatoid Artrit: Bu otoimmün xəstəlik əlin oynaqlarında xroniki iltihab yaradır və nəticədə əllərdə şişkinlik, sərtlik və ağrıya səbəb olur.
Osteoartrit: Oynaq qığırdağının yeyilməsi və iltihabı nəticəsində əllərdə şişkinlik və hərəkət çətinliyi meydana gələ bilər.
2. Sinir Problemləri
Sinir zədələnmələri və ya sıxılmaları əllərin şişməsinə səbəb ola bilər. Sinir sıxılması əlin hərəkətini və hissiyatını məhdudlaşdıra bilər.
Karpal Tunel Sindromu: Sinir sıxılması nəticəsində əlin barmaqlarında şişkinlik və uyuşma hissi meydana gələ bilər.
3. Allergik Reaksiyalar
Allergik reaksiyalar əlin şişməsinə və qızarmasına səbəb ola bilər. Əldə olan dərmanlara və ya kimyəvi maddələrə qarşı həssaslıq reaksiyası şişkinlik və qızartı ilə müşayiət olunur.
4. Travmatik Zədələr
Əlin və ya barmaqların zədələnməsi, vurulması və ya zərbəsi nəticəsində şişkinlik baş verə bilər. Bu zədələr əlin içində qan toplanması və ya toxuma zədələnməsi ilə nəticələnir.
Əl İnfestasiyalarının və Şişlərinin Simptomları
Əlin infeksiyaları və şişlərinin əsas simptomları aşağıdakılardır:
Qızartı: Dərinin qızarması infeksiya və iltihabın ilkin göstəricisidir.
Şişkinlik: Əlin və ya barmağın şişməsi, infeksiya və ya travma ilə əlaqədar yaranır.
Ağrı: Şiddətli və ya davamlı ağrı, xüsusilə hərəkət zamanı daha çox hiss oluna bilər.
İrin Yığılması: Ciddi infeksiyalar zamanı irinin yaranması müşahidə edilə bilər.
İstilik Artışı: İnfeksiya və ya iltihab olan bölgədə istilik hissi ola bilər.
Hərəkət Məhdudiyyəti: Əldə və ya barmaqlarda şişkinlik və ağrı hərəkət məhdudiyyətinə səbəb ola bilər.
Müalicə Yanaşmaları
1. Antibiotiklərlə Müalicə
Bakterial infeksiyalarda antibiotiklər əsas müalicə üsuludur. Xüsusilə əlin yumşaq toxumalarında infeksiyaların yayılmasının qarşısını almaq üçün antibakterial dərmanlar təyin edilir. Ciddi infeksiyalar zamanı damardan antibiotiklərin verilməsi tələb oluna bilər.
2. Yaranın Təmizlənməsi və Drenaj
Əgər irin və ya infeksiya toplanması varsa, cərrahi müdaxilə ilə irin boşaldılır və yara təmizlənir. Drenaj, yaranın sağalmasına və infeksiyanın daha da yayılmasının qarşısını almağa kömək edir.
3. İltihab Əleyhinə Dərmanlar
Şişkinlik və iltihabın idarə olunması üçün qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ) təyin edilə bilər. Bu dərmanlar ağrını və şişkinliyi azaltmaq üçün istifadə olunur.
4. Kortikosteroid İnyeksiyaları
Şiddətli iltihab zamanı kortikosteroid inyeksiyaları istifadə edilə bilər. Bu inyeksiyalar iltihabı azaldır və ağrını yüngülləşdirir. Artrit və ya iltihabi xəstəliklərdə effektiv ola bilər.
5. Cərrahi Müdaxilə
Əgər infeksiya və ya şiş ciddi dərəcədədirsə və konservativ müalicə ilə düzəlmirsə, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Cərrah infeksiya toxumalarını təmizləyir və zədələnmiş toxumaları bərpa edir.
6. Göbələk Əleyhinə Müalicə
Göbələk infeksiyaları varsa, göbələk əleyhinə kremlər və ya dərmanlar istifadə edilir. Bu müalicələr adətən uzun müddət tələb edir və infeksiyanın tam aradan qaldırılması üçün davamlı olmalıdır.
7. Fizioterapiya və Reabilitasiya
Əlin hərəkət qabiliyyətini bərpa etmək üçün infeksiya və iltihabdan sonra fizioterapiya tətbiq edilə bilər. Bu, əlin tam funksiyasını yenidən qazanmasına kömək edir.
Əl İnfestasiyalarının və Şişlərinin Qarşısının Alınması
Yaraların Təmizlənməsi: Hər hansı bir kəsik və ya yara dərhal təmizlənməli və steril sarğı ilə örtülməlidir.
Hijyenik Qaydalar: Əlləri tez-tez yumaq və təmiz saxlamaq infeksiyaların qarşısını almaq üçün vacibdir.
Allergenlərdən Uzaq Durmaq: Əl dərisinin qıcıqlanmasına səbəb olan maddələrdən uzaq durmaq şişkinlik və qızartının qarşısını ala bilər.
Qoruyucu Tədbirlər: İdman və ya iş zamanı qoruyucu əlcəklərdən istifadə edərək əllərin zədələnməsinin qarşısını almaq mümkündür.
Nəticə
Əl infeksiyaları və şişləri ciddi problemlərə səbəb ola bilən vəziyyətlərdir və vaxtında müalicə edilmədikdə əlin funksiyasını poza bilər. Əlin infeksiyalarında antibiotiklər, cərrahi müdaxilə və drenaj kimi tədbirlər tətbiq edilir. Şişkinliklər isə iltihabi xəstəliklərdən və ya travmalardan qaynaqlanır və iltihab əleyhinə dərmanlarla və fizioterapiya ilə müalicə edilir. Vaxtında tibbi yardım və profilaktik tədbirlər əlin sağlamlığını qorumaq üçün çox vacibdir.
