1. Nitqin İnkişafında Gecikmə Nədir?
📌 Nitqin inkişafında gecikmə, uşağın yaşına uyğun ifadəli və ya qəbul edici nitq bacarıqlarını qazana bilməməsi deməkdir.
İfadəli nitq: Uşağın sözləri və cümlələri formalaşdırma bacarığıdır.
Qəbul edici nitq: Uşağın başqalarının dediklərini anlamasıdır.
💡 Əgər 2 yaşına qədər uşaq ən az 50 söz istifadə etmirsə və ya 2-3 sözlü ifadələr qurmursa, nitq gecikməsindən şübhələnmək olar.
2. Nitq Gecikməsinin Əlamətləri
🧠 12 aya qədər (1 yaş)
✔ Adına reaksiya verməmək
✔ Səslər və ya jestlərlə ünsiyyət qurmamaq
✔ "Ana", "baba" kimi sadə sözləri deməmək
🗣 12-24 ay arası (1-2 yaş)
✔ Ən az 50 söz istifadə etməmək
✔ 2 sözlü cümlələr yaratmamaq
✔ Göstərilən obyektlərə və şəkillərə ad verməmək
✔ Qəribə səslər çıxarmaq və ya anlaşılmaz səslərlə danışmaq
🗨 24-36 ay arası (2-3 yaş)
✔ Sadə cümlələr qurmamaq
✔ Tanış insanlara və ya obyektlərə ad verməmək
✔ "Nə?", "Harada?" kimi suallara cavab verməkdə çətinlik çəkmək
✔ Ətrafındakı insanlar tərəfindən nitqinin başa düşülməməsi
👂 3 yaşdan sonra
✔ Qısa və sadə cümlələr qurmamaq
✔ Yeni sözlər öyrənməkdə çətinlik çəkmək
✔ Sosial ünsiyyət və oyunlarda çətinlik çəkmək
✔ Sözlərin düzgün tələffüz olunmaması
📌 Əgər bu simptomlar müşahidə edilirsə, erkən diaqnoz üçün bir mütəxəssisə (nitq terapevti, pediatr və ya nevroloq) müraciət etmək vacibdir.
3. Nitq Gecikməsinin Səbəbləri
🧬 Bioloji və Genetik Səbəblər
✔ Ailədə gec danışan insanlar varsa, uşağın da gec danışması mümkün ola bilər.
✔ Beyin inkişafı və sinir sistemində müəyyən problemlər ola bilər.
👂 Eşitmə Problemləri
✔ Uşağın qulağında problem varsa (orta qulaq infeksiyaları, eşitmə itkisi), nitq inkişafı ləngiyə bilər.
✔ Əgər uşaq səsli stimullara normal reaksiya vermirsə, eşitmə testi (audiometriya) edilməlidir.
🧠 Nevroloji və İnkişaf Geriliyi
✔ Autizm Spektr Pozuntusu (ASD) – Əgər uşaq nitq problemləri ilə yanaşı göz təmasını az qurursa və sosial ünsiyyətə maraq göstərmirsə, autizm riski nəzərdən keçirilməlidir.
✔ Diqqət Əskikliyi və Hiperaktivlik Bozukluğu (DEHB) – Uşağın diqqət problemləri nitq inkişafını gecikdirə bilər.
✔ Aqressiv və ya passiv davranışlar – Nitq problemləri olan uşaqlar bəzən ünsiyyətdə çətinlik çəkdikləri üçün aqressiv və ya sakit davranışlar göstərə bilərlər.
🌍 Ətraf Mühit və Sosial Səbəblər
✔ Uşağın nitq inkişafını təşviq edəcək bir mühitdə olmaması
✔ Televiziya və ekrana həddindən artıq məruz qalma
✔ Ailənin uşağa kifayət qədər danışma stimulu verməməsi
📌 Televiziya və planşetlər uşağın nitq inkişafına müsbət təsir göstərmir. Uşaq real insanlarla ünsiyyət quraraq öyrənir.
4. Nitq Gecikməsinin Müalicəsi və İnkişaf Üsulları
✅ 1. Nitq Terapiyası
Peşəkar bir loqoped (nitq terapevti) ilə çalışmaq uşağın danışıq bacarıqlarını artırmağa kömək edə bilər.
Hər gün danışıq məşqləri və oyunlar aparmaq nitqi inkişaf etdirə bilər.
✅ 2. Uşağa Aktiv Danışıq Mühiti Yaratmaq
Gündəlik fəaliyyətlər zamanı danışmaq (Məsələn, "İndi yemək bişirirəm, su qaynadı.")
Kitab oxumaq və şəkillər üzərində danışmaq
Suallar vermək və dialoq yaratmaq ("Bu nədir?", "Bu hansı rəngdir?")
✅ 3. Sensor və Motor Bacarıqlarını İnkişaf Etdirmək
Oyunlarla danışıq təşviq etmək (oyuncaqlarla səhnəcik qurmaq)
Musiqi və ritmik hərəkətlərlə dil inkişafını stimullaşdırmaq
✅ 4. Elektron Vasitələri Minimuma Endirmək
Ekran vaxtını məhdudlaşdırmaq və real ünsiyyətə üstünlük vermək
Uşaqla interaktiv oyunlar oynamaq və dialoqlara təşviq etmək
✅ 5. Uşağı Sosial Mühitə Cəlb Etmək
Uşaq bağçası və ya oyun qrupları uşağın nitq inkişafını sürətləndirə bilər.
Digər uşaqlarla oynamaq nitq bacarıqlarını artırır.
📌 Əgər 3 yaşına qədər nitq inkişafında ciddi gecikmə varsa, mütləq mütəxəssisə müraciət edilməlidir.
5. Həkimə Nə Zaman Müraciət Etmək Lazımdır?
⚠ Aşağıdakı hallarda mütləq bir pediatr, loqoped və ya nevroloqa müraciət edilməlidir:
✔ Uşaq 2 yaşına qədər heç bir söz demirsə.
✔ Uşaq adı çağırıldıqda reaksiya vermirsə.
✔ Uşaq sosial ünsiyyətdə maraqsız görünürsə.
✔ Nitq inkişafı 6 ay və ya daha çox gecikirsə.
✔ Əgər uşağın səslərə və ya nitqə reaksiya verməməsi eşitmə problemi ilə əlaqəli ola bilərsə.
6. Nəticə: Erkən Müdaxilə Nitq Gecikməsini Dəyişdirə Bilər!
💡 Nitq gecikməsi fərqli səbəblərdən qaynaqlana bilər, lakin erkən diaqnoz və müalicə ilə bu problem əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırıla bilər.
🔹 Uşağınızla daha çox ünsiyyət qurun.
🔹 Oyunlar və hekayələr vasitəsilə nitq inkişafını təşviq edin.
🔹 Əgər gecikmə davam edirsə, peşəkar dəstək almaqdan çəkinməyin.
✨ Unutmayın, hər uşaq fərqlidir, lakin sevgi və diqqətlə hər biri danışmağı öyrənə bilər! 💙🗣
