Patoloji qısqanclıq, bir insanın həddindən artıq və məntiqsiz şəkildə başqalarına qarşı həddindən artıq qorxu və şübhə hissi yaşadığı bir vəziyyətdir. Bu vəziyyətdə, şəxs özünü itirə bilər, emosional olaraq idarə edilməz hisslər keçirə bilər və bəzən bu hisslər real təhlükə olmadan baş verər. Patoloji qısqanclıq, çox vaxt güvən problemi, birmənalı düşüncə və narahatlıq ilə əlaqəlidir və şəxs başqa birinin diqqətini və ya münasibətini təhdid olaraq görür. Patoloji qısqanclıq, romantik əlaqələrdə ən çox qarşılaşılan bir vəziyyət olsa da, dostluq, ailə münasibətləri və iş mühiti kimi digər sosial sahələrdə də özünü göstərə bilər. Bu vəziyyət, obsessiv və kompulsiv davranışlara səbəb ola bilər, belə ki, şəxs yüksək şübhə, gözlənilməz davranışlar və ya başqa şəxsləri nəzarət etməyə meyl edir.

17 aprel 2025

Patoloji Qısqanclığın Əlamətləri:

Həddindən Artıq Narahatlıq və Şübhə:

Patoloji qısqanclıqda olan insanlar, ağıllı və real olmayan səbəblərlə şübhə hissi keçirirlər. Məsələn, tərəfdaşının başqa biri ilə danışması və ya sosial media fəaliyyətinə görə onlara qarşı qısqanclıq hissi duyurlar, heç bir güvən problemi olmasa da.

Açıq-aşkar Nəzarət və Manipulyasiya:

Şəxs, əlaqədar olduğu insanı daimi şəkildə izləyir, nəzarət edir və ya başqa insanlarla əlaqələrini idarə etməyə çalışır. Bu, çox vaxt açıq manipulyasiya ilə nəticələnir.

Həddindən Artıq İddialar və Söhbətlər:

İrrasional ittihamlar və ya yalan düşüncələr yaranır. Şəxs, güvən məsələlərində çox şübhə ilə yanaşır və tez-tez saxta vəziyyətlər qurur. Məsələn, tərəfdaşını aldatma ilə əlaqəli olmayan vəziyyətlərdə ittiham etmək və ya başqa şəxslərin onunla əlaqə qurmasını qadağan etmək.

İzahat Tələb Edilməsi və Aydınlaşdırma:

Patoloji qısqanclıq yaşayan insanlar, başqalarından günahkar olduqlarına dair sübutlar tələb edirlər. Bu, yalançı bəhanələr və ya vaxtın keçməsi ilə yaranan şübhələr nəticəsində davam edə bilər.

Sosial İzolyasiya və Təhlükə Hissinin Artması:

Sosial əlaqələrdən uzaqlaşma və ya digər insanlarla əlaqələrin qarşısını almaq arzusu yaranır. Şəxs özünü və başqalarını təcrid edir və həddindən artıq qorxu ilə qarşı tərəfi digər insanlarla əlaqədən çəkindirir.

Davranışlarda Aşırı Cavanlıq və Gərginlik:

Şəxsin davranışları gözlənilmədən dəyişir və onun duyğusal vəziyyəti açıq şəkildə gərgin olur. O, başqalarına qarşı agressiv və ya çox müdaxiləçi ola bilər.

Patoloji Qısqanclığın Səbəbləri:

Psixoloji və Emosional Amillər:

Keçmişdə yaşanan xəyanət və ya aldatma təcrübələri, patoloji qısqanclığa səbəb ola bilər. Bu təcrübələr, insanın gələcəkdə başqalarına etibar etməməsinə və güvən problemi yaratmasına yol aça bilər.

Aşağı özünə hörmət və ya özünə inamsızlıq da qısqanclığın daha da artmasına səbəb ola bilər. İnsan özünün dəyərsiz və ya başqaları tərəfindən tərk edilməyə məhkum olduğunu hiss edə bilər.

Ailə və İctimai Faktorlar:

Valideyn münasibətləri və ya aile içində yaşanan zorakılıq, patoloji qısqanclığın inkişafına təkan verə bilər. Uşaqlıqda yaşanan etibarsızlıq və güvən problemləri, daha sonra yaşanan əlaqələrdə bu cür davranışların ortaya çıxmasına səbəb ola bilər.

Beyin Kimyası və Bioloji Faktorlar:

Bəzi araşdırmalar göstərir ki, patoloji qısqanclıq beyindəki kimyəvi maddələrin (nevrotransmitterlər) balanssızlığından qaynaqlana bilər. Serotonin və dopamin kimi maddələrin disbalansı, emosional reaksiyaları və impulsları tənzimləməkdə çətinlik yarada bilər.

Koqnitiv Faktörlər:

Şübhə və qeyri-müəyyənliklə başa çıxmaqda çətinlik çəkən insanlar daha çox qısqanclıq hissi yaşayırlar. Negativ düşüncə tərzləri, məsələn, müsbət nəticələrin əvəzinə pessimist ehtimallar qurmaq, patoloji qısqanclığa səbəb ola bilər.

Patoloji Qısqanclığın Müalicəsi:

Psixoterapiya (Koqnitiv Davranış Terapiyası - CBT):

Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT), patoloji qısqanclığın müalicəsində çox təsirli bir üsuldur. CBT, insanlara irrasyonel düşüncə nümunələrini dəyişdirmək və güvən və etibar məsələlərini başa düşməyə kömək edir. Bu, şübhəli düşüncələri pozitiv və realist düşüncələrlə əvəz etməyə kömək edir.

İlaçlar:

Bəzi hallarda, antidepressanlar və ya anksiyolitik dərmanlar istifadə edilə bilər. SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) qrupundan dərmanlar, serotonin balansını tənzimləyərək, qısqanclıq və əlaqədar emosional təzyiqi azalda bilər.

Dəstək Qrupları və Özünə Yardım Qrupları:

Dəstək qrupları, qısqanclıqla mübarizə aparan insanlar üçün faydalıdır. Onlar öz təcrübələrini paylaşır və bir-birilərinə kömək edirlər. Bu, başqalarının yaşadığı problemləri anlamağa və narahatlıqları bölüşməyə kömək edir.

Açıq Ünsiyyət və Münasibət Bacarıqları:

Patoloji qısqanclıq yaşayan şəxslərə açıq ünsiyyət və münasibət bacarıqları öyrədilməlidir. Münasibətlərdə güvən və hörmət qurulmalıdır. Tərəfdaşlarla açıq, dürüst və təhlükəsiz ünsiyyət yaratmaq çox vacibdir.

Zehinlilik və Stres İdarəetmə:

Zehinlilik (Mindfulness) texnikaları və stress idarəetmə məşqləri, qısqanclıq və onun gətirdiyi emosional gərginliyi idarə etməyə kömək edir. Bu metodlar, insanlara gözlənilməz qorxulara qarşı mübarizə aparmağa kömək edir.

Nəticə:

Patoloji qısqanclıq, sosial və emosional sağlamlığa ciddi təsir göstərə bilən bir vəziyyətdir. İrrasional düşüncələr, güvən problemi və psixoloji çətinliklər ilə əlaqəli olan bu vəziyyətin müalicəsi psixoterapiya, ilaçlar və açıq ünsiyyət ilə mümkündür. Tərəfdaşlar və yaxın ətraf, güvən və şəxsi sərhədlərin qorunmasına diqqət etməli, patoloji qısqanclıqla mübarizədə dəstək göstərməlidirlər.