Reabilitasiyanın məqsədi:
Reabilitasiyanın əsas məqsədi insanların gündəlik həyat fəaliyyətlərini yenidən müstəqil şəkildə yerinə yetirə bilməsi və sağlamlıq vəziyyətlərinin yaxşılaşdırılmasıdır. Reabilitasiya aşağıdakı məqsədləri daşıyır:
Fiziki funksiyaların bərpası: Zədə və ya xəstəlik nəticəsində zəifləmiş və ya itirilmiş fiziki qabiliyyətlərin bərpası və hərəkətliliyin yaxşılaşdırılması.
Psixoloji dəstək: Zədədən və ya xəstəlikdən sonra insanların emosional və psixoloji vəziyyətlərinin yaxşılaşdırılması və özlərinə inamın bərpası.
Sosial və peşə müstəqilliyin bərpası: İnsanların iş və sosial həyatlarına geri qayıda bilmələri üçün bacarıqlarının və funksional müstəqilliklərinin artırılması.
Zədələnmələrin qarşısının alınması: Gələcəkdə meydana gələ biləcək zədələnmələrin və ya xəstəliklərin qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlərin öyrədilməsi və tətbiq edilməsi.
Reabilitasiyanın növləri:
Reabilitasiya müxtəlif səbəblərdən zədələnmiş və ya itirilmiş funksiyaları bərpa etmək üçün fərqli növlərdə tətbiq oluna bilər. Əsas reabilitasiya növləri bunlardır:
1. Fiziki reabilitasiya:
Fiziki reabilitasiya zədələr, cərrahi əməliyyatlar, nevroloji xəstəliklər və ya xroniki ağrılar nəticəsində hərəkət məhdudiyyətləri olan insanlara yönəldilmişdir. Fizioterapiya və digər müalicə üsulları ilə hərəkət qabiliyyətinin, əzələ gücünün və funksiyalarının bərpası üçün xüsusi məşq proqramları həyata keçirilir.
Tətbiq sahələri: Əzələ-skelet sistemi problemləri (artrit, onurğa xəstəlikləri, qırılmalar), nevroloji zədələnmələr (iflic, Parkinson, serebral iflic), ortopedik əməliyyatlardan sonra bərpa, idman zədələri.
2. Nevroloji reabilitasiya:
Nevroloji reabilitasiya beyin, onurğa və ya sinir sisteminə təsir edən xəstəliklərdən və zədələrdən sonra həyata keçirilir. Bu növ reabilitasiya sinir sistemi funksiyalarının bərpasına və xəstələrin özlərini idarə etmək bacarıqlarını artırmağa yönəlib.
Tətbiq sahələri: İnsult (iflic), Parkinson xəstəliyi, multiskleroz, serebral iflic, onurğa beyni zədələnmələri.
3. Ürək-damar reabilitasiyası:
Ürək-damar reabilitasiyası ürək xəstəliklərindən, infarktdan və ya ürək əməliyyatlarından sonra xəstələrin ürək sağlamlığını bərpa etməyə yönəlmiş bir proqramdır. Bu reabilitasiya növü ilə xəstələrin ürək funksiyalarının yaxşılaşdırılması, fiziki dözümlülüyün artırılması və həyat tərzi dəyişikliklərinin tətbiqi məqsədi güdülür.
Tətbiq sahələri: Ürək infarktı, bypass əməliyyatı, stent qoyulması, ürək çatışmazlığı.
4. Tənəffüs reabilitasiyası:
Tənəffüs reabilitasiyası ağciyər xəstəlikləri olan xəstələr üçün tənəffüs funksiyalarını yaxşılaşdırmaq, nəfəs darlığını azaltmaq və bədən gücünü artırmaq üçün tətbiq edilir.
Tətbiq sahələri: Xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (KOAH), astma, ağciyər əməliyyatları sonrası bərpa.
5. Psixoloji reabilitasiya:
Psixoloji reabilitasiya travma, zədələr, xəstəliklər və ya əməliyyatlardan sonra xəstələrin emosional və psixoloji vəziyyətlərini bərpa etməyə yönəlmişdir. Bu reabilitasiya insanlara travmaların öhdəsindən gəlmək, stressi idarə etmək və zehni sağlamlıqlarını yaxşılaşdırmaq üçün dəstək verir.
Tətbiq sahələri: Depressiya, travma sonrası stress pozğunluğu (TSSP), anksiyete, emosional zədələr.
6. Pediatrik reabilitasiya:
Pediatrik reabilitasiya uşaq yaşda yaranan zədələr, inkişaf problemləri və xəstəliklərdən sonra uşaqların hərəkət və sosial bacarıqlarını bərpa etməyə yönəlmişdir.
Tətbiq sahələri: Serebral iflic, genetik xəstəliklər, əqli inkişaf problemləri, uşaq yaşda keçirilən travmalar və əməliyyatlar sonrası reabilitasiya.
7. Peşə reabilitasiyası:
Peşə reabilitasiyası insanların zədələrdən və xəstəliklərdən sonra iş qabiliyyətlərini bərpa etmələri və iş həyatına geri qayıtmaları üçün həyata keçirilir. Bu reabilitasiya həmçinin iş yerində zədələnmə risklərini azaltmaq üçün də tədbirlər görür.
Tətbiq sahələri: İş yerindəki zədələr, peşə ilə bağlı fiziki və ya psixoloji problemlər.
Reabilitasiyanın tətbiq üsulları:
Reabilitasiya fərdi olaraq hər xəstənin ehtiyaclarına və vəziyyətinə uyğun şəkildə tətbiq edilir. Reabilitasiya prosesi bir neçə üsulla həyata keçirilə bilər:
Fizioterapiya və məşqlər:
Əzələ gücünü, balansı və hərəkətliliyi artırmaq üçün xüsusi məşq proqramları tətbiq edilir. Bu, zədəli əzələ və oynaqların funksiyalarını bərpa etməyə kömək edir.
Manual terapiya və masaj:
Əllə edilən manipulyasiyalar, masaj və toxuma manipulyasiyaları ilə bədəndəki ağrı və sərtliyi aradan qaldırmağa kömək olunur.
Elektroterapiya və ultrasəs müalicəsi:
Əzələlərin stimullaşdırılması, ağrıların yüngülləşdirilməsi və qan dövranının yaxşılaşdırılması üçün elektroterapiya (TENS) və ultrasəs terapiyasından istifadə edilir.
Psixoterapiya:
Psixoloji və emosional dəstək üçün xəstələrə fərdi və ya qrup psixoterapiya seansları keçirilir. Bu, xüsusilə ağır travmalar yaşayan insanlara kömək etmək üçün vacibdir.
Tənəffüs məşqləri:
Xüsusilə ağciyər xəstəlikləri və tənəffüs problemləri olan xəstələr üçün xüsusi tənəffüs məşqləri tətbiq edilir. Bu məşqlər ağciyərlərin funksiyalarını artırır və nəfəs darlığını azaldır.
Diyet və həyat tərzi dəyişikliyi:
Xüsusilə ürək-damar reabilitasiyasında pəhriz və sağlam həyat tərzi dəyişiklikləri tətbiq edilir. Bu dəyişikliklər sağlamlıq problemlərini azaltmağa və xəstənin daha yaxşı həyat keyfiyyətinə sahib olmasına kömək edir.
Əlillik köməkçi vasitələri:
Bəzi hallarda xəstələrə reabilitasiya zamanı əlillik köməkçi vasitələri (məsələn, çəlik, əlil arabası və ya protezlər) verilir ki, bu vasitələr onların hərəkətliliyini və müstəqilliyini artırır.
Reabilitasiyanın faydaları:
Reabilitasiya insanların həyat keyfiyyətini artırmaq və onların müstəqilliyini bərpa etmək üçün geniş faydalar təqdim edir:
Fiziki funksiyaların bərpası: Reabilitasiya proqramları fiziki gücü, hərəkətliliyi və koordinasiyanı bərpa edir.
Ağrıların azaldılması: Reabilitasiya zamanı tətbiq edilən texnikalar ağrıları azaltmağa və xəstənin rahatlamasına kömək edir.
Zədələnmə riskinin azaldılması: Reabilitasiya, xəstələrə düzgün hərəkət və duruş texnikalarını öyrədərək gələcək zədələnmə riskini azaldır.
Psixoloji sağlamlığın yaxşılaşdırılması: Psixoterapiya və sosial dəstək, reabilitasiya zamanı xəstələrin emosional və psixoloji vəziyyətlərinin yaxşılaşdırılmasına kömək edir.
Sosial və iş qabiliyyətinin artırılması: Reabilitasiya, xəstələrin iş və sosial həyatlarına geri qayıtmaq üçün lazım olan bacarıqları bərpa etməyə kömək edir.
Nəticə:
Reabilitasiya, zədələr və ya xəstəliklər nəticəsində fiziki, psixoloji və sosial funksiyaları zəifləmiş insanların həyat keyfiyyətini artırmaq və müstəqilliklərini bərpa etmək üçün geniş şəkildə istifadə edilən bir müalicə prosesidir. Reabilitasiya fərdi olaraq xəstələrin ehtiyaclarına uyğun tətbiq edilir və onların mümkün qədər normal həyat tərzinə qayıtmasına kömək edir.
