KOAH-ın Səbəbləri
1. Əsas səbəblər:
Siqaret çəkmək: KOAH-ın ən böyük risk faktorudur.
Peşəkar risklər: Kimyəvi maddələr, toz və tüstüyə uzun müddət məruz qalmaq.
Hava çirkliliyi: Zərərli qazlar və çirkləndiricilər ağciyər sağlamlığına mənfi təsir göstərir.
2. Genetik faktorlar:
Alfa-1 antitripsin çatışmazlığı: Bu nadir genetik xəstəlik KOAH riskini artırır.
3. Digər səbəblər:
Astma və digər tənəffüs yolu xəstəlikləri: Ağciyərlərin xroniki olaraq zədələnməsi riskini artırır.
Pasif siqaret tüstüsünə məruz qalma.
KOAH-ın Əlamətləri
1. Erkən əlamətlər:
Nəfəs darlığı, xüsusilə fiziki fəaliyyət zamanı.
Davamlı öskürək (adətən bəlğəmlə birlikdə).
Sinədə daralma hissi.
Xroniki yorğunluq.
2. İrəliləmiş mərhələlərdə:
Hırıltı (nəfəs alarkən fit səsi).
Dodaq və dırnaqlarda göyərmə (oksigen çatışmazlığı).
Tez-tez tənəffüs yolu infeksiyaları.
Çəki itkisi və əzələ zəifliyi.
KOAH-ın Diaqnozu
1. Tibbi tarix və fiziki müayinə:
Siqaret istifadəsi və ya zərərli qazlara məruz qalma tarixi.
Sinənin auskultasiyası (stetoskopla tənəffüs səsinin dinlənməsi).
2. Spirometriya:
Tənəffüs funksiyalarını ölçən əsas diaqnostik testdir.
Havanın ağciyərlərdən nə qədər sürətli çıxdığını və ağciyərlərin həcmini ölçür.
3. Görüntüləmə müayinələri:
Rentgen: Ağciyərlərdə zədələnməni və emfizemanı aşkar etmək üçün.
KT (kompüter tomoqrafiyası): Daha dəqiq görüntü təmin edir.
4. Qan analizi:
Arterial qan qazları: Qandakı oksigen və karbon qazı səviyyələrini ölçmək üçün.
Alfa-1 antitripsin testi (genetik faktorları yoxlamaq üçün).
KOAH-ın Müalicəsi
KOAH tamamilə sağalmasa da, simptomları idarə etmək və irəliləyişini yavaşlatmaq mümkündür.
1. Həyat tərzi dəyişiklikləri:
Siqareti tərgitmək: KOAH-ın irəliləməsini yavaşlatmağın ən vacib addımıdır.
Fiziki aktivlik: Ağciyər funksiyalarını yaxşılaşdırmaq və əzələ gücünü artırmaq üçün müntəzəm məşqlər.
Təmiz hava: Çirklənmədən uzaq durmaq və yaxşı havalandırılan yerlərdə olmaq.
2. Dərman müalicəsi:
Bronxodilatatorlar: Tənəffüs yollarını genişləndirir və nəfəs almanı asanlaşdırır (məsələn, salbutamol, tiotropium).
İltihab əleyhinə dərmanlar: Kortikosteroidlər iltihabı azaltmaq üçün istifadə olunur.
Mukolitiklər: Bəlğəmi daha asan çıxarmaq üçün.
3. Oksigen terapiyası:
Ağırlıqlı mərhələlərdə oksigen səviyyəsini normallaşdırmaq üçün.
4. Cərrahi müalicə:
Ağciyər həcmini azaltma əməliyyatı: Zədələnmiş toxumanın çıxarılması.
Ağciyər nəqli: Xəstəliyin çox irəliləmiş mərhələlərində.
KOAH-ın Qarşısını Alma Yolları
Siqaretdən uzaq durun:
Aktiv və passiv siqaret tüstüsündən uzaq olun.
Peşəkar təhlükəsizlik tədbirləri:
Kimyəvi maddələr və tozlarla işləyənlər qoruyucu maskalar istifadə etməlidir.
Havanın keyfiyyətini qoruyun:
Evdə və işdə havanın təmiz və nəmli olmasına diqqət edin.
Vaksinasiya:
Pnevmokok və qrip peyvəndləri ilə tənəffüs yolu infeksiyalarından qorunun.
KOAH-ın Ağırlıqları və Ağırlaşmaları
Tez-tez infeksiyalar: Bronxit və sətəlcəm riski artar.
Hüceyrələrin oksigen çatışmazlığı: Dodaqlarda və dırnaqlarda göyərmə ilə özünü göstərə bilər.
Sağ ürək çatışmazlığı (kor pulmonale): Ağırlıqlı hallarda ürəyə təsir edə bilər.
Depressiya və narahatlıq: Xroniki xəstəlik səbəbindən.
Hansı Hallarda Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Nəfəs darlığı davamlı olaraq artarsa.
Çoxlu bəlğəm və ya qanlı bəlğəm varsa.
Tənəffüs yoluxucu xəstəliklərin tez-tez təkrarlanması.
Sinədə ağrı və ya davamlı yorğunluq varsa.
KOAH xroniki bir xəstəlik olsa da, müalicə və düzgün idarəetmə ilə həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq mümkündür. Siqaretin tərgidilməsi və tibbi nəzarət xəstəliyin irəliləyişinin qarşısını almaqda ən mühüm addımlardır.
