Autosomalın Xüsusiyyətləri
Bədən Xromosomları ilə Əlaqəlidir:
Autosomal xüsusiyyətlər bədən hüceyrələrindəki 1-dən 22-ə qədər olan xromosom cütləri ilə əlaqəlidir.
Cinsi xromosomlar (X və Y) bu kateqoriyaya daxil deyil.
Hər İki Cins Üçün Uyğundur:
Autosomal genlər kişi və qadınlarda bərabər şəkildə təsir göstərir, çünki hər iki cinsdə eyni autosomal xromosom dəsti var.
Genetik İrsiyyətin Müəyyən Edilməsi:
Autosomal genetik xəstəliklər və xüsusiyyətlər ata və anadan övladlara ötürülə bilər.
Autosomal Dominant və Resessiv
Genetik irsiyyətdə autosomal xüsusiyyətlər iki əsas formada ötürülə bilər:
1. Autosomal Dominant
Dominant gen yalnız bir nüsxədə olduqda belə, xüsusiyyət ifadə olunur.
Həm ata, həm də ana dominant geni uşağa ötürdükdə xəstəlik və ya xüsusiyyət ortaya çıxır.
Məsələn:
Huntington xəstəliyi.
Marfan sindromu.
2. Autosomal Resessiv
Resessiv gen yalnız hər iki valideyndən miras qaldıqda ifadə olunur.
Uşaq hər iki valideyndən resessiv gen almalıdır ki, xüsusiyyət ortaya çıxsın.
Məsələn:
Kistik fibroz.
Oraqvari hüceyrə anemiyası.
Autosomalın Genetik Xəstəliklərdə Rolu
Autosomal xromosomlarla əlaqəli olan genetik xəstəliklər irsiyyət yolu ilə valideynlərdən övladlara keçə bilər.
Xəstəliklər dominant və ya resessiv şəkildə ötürülə bilər.
Məsələn: İnsan Xromosomları
İnsanlarda 46 xromosomun 44-ü autosomdur (22 cüt).
Qalan 2 xromosom (1 cüt) cinsi xromosomlardır (XX və ya XY).
Cinsi xromosomlar yalnız cinslə əlaqəli xüsusiyyətlərə cavabdehdir.
Autosomal Xüsusiyyətlərə Misallar
Saçın rəngi, göz rəngi kimi fiziki xüsusiyyətlər.
Genetik xəstəliklər, məsələn, Huntington xəstəliyi və ya Tay-Sachs xəstəliyi.
Nəticə
Biologiyada autosomal termini cinsi xromosomlarla əlaqəli olmayan, bədən xromosomları ilə bağlı genetik xüsusiyyətləri və xəstəlikləri ifadə edir. Autosomal dominant və ya resessiv formasına görə irsi xüsusiyyətlər övladlara ötürülür. Bu terminin düzgün başa düşülməsi genetik irsiyyətin və xəstəliklərin analizində mühüm əhəmiyyət daşıyır.
