Xoranın Növləri
Mədə xorası:
Mədənin daxili səthində yaranır.
Adətən qida qəbulundan sonra ağrı yaradır.
Duodenal xora:
Onikibarmaq bağırsaqda (duodenum) yaranır.
Qida qəbulundan əvvəl və ya gecə ağrı ilə müşayiət olunur.
Xoranın Səbəbləri
1. Helicobacter pylori (H. pylori):
Bu bakteriya mədə turşusuna davamlıdır və mədə divarını zədələyərək xoraya səbəb olur.
2. Qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİD):
İbuprofen, aspirin və ya naproksen kimi dərmanlar mədə divarını qoruyan mexanizmləri zəiflədir.
3. Stress:
Xüsusilə emosional və ya fiziki stress (məsələn, ağır xəstəlik və ya cərrahiyyə) xoranın inkişafına təsir göstərə bilər.
4. Alkoqol və siqaret:
Alkoqol mədə turşusunun istehsalını artırır və divarı zəiflədir.
Siqaret H. pylori-nin təsirini gücləndirir və sağalmanı yavaşladır.
5. Mədə turşusunun həddindən artıq ifrazı:
Zollinger-Ellison sindromu kimi nadir hallarda mədə turşusunun həddindən artıq istehsalı xoraya səbəb ola bilər.
Xoranın Əlamətləri
1. Əsas əlamətlər:
Qarın yuxarı hissəsində yanma və ya ağrı.
Yeməkdən sonra və ya boş mədədə narahatlıq.
Gecə mədə ağrısı.
2. Digər əlamətlər:
Ürəkbulanma və ya qusma (bəzən qanla).
Şişkinlik və ya tez doyma hissi.
İştahsızlıq və kilo itkisi.
Qara rəngli nəcis (melena), qanaxmanın əlaməti ola bilər.
3. Ağır hallarda:
Perforasiya (mədənin və ya bağırsağın deşilməsi).
Qarın boşluğuna qanaxma.
Şiddətli qarın ağrısı və ya şok vəziyyəti.
Xoranın Diaqnozu
1. Tibbi tarix və fiziki müayinə:
Əlamətlərin xarakteri, dərman istifadəsi və həyat tərzi faktorları qiymətləndirilir.
2. Laborator testlər:
H. pylori testi: Qan, nəcis və ya nəfəs testi vasitəsilə.
Qan analizləri (anemiya və ya infeksiya əlamətləri üçün).
3. Görüntüləmə müayinələri:
Endoskopiya: Mədə və duodenumun daxili səthini birbaşa görüntüləyərək xoranın təsdiqi.
Biyopsiya: Xərçəng şübhəsi varsa, biopsiya nümunəsi götürülə bilər.
Baryum rentgeni: Endoskopiyaya alternativ olaraq istifadə edilə bilər.
Xoranın Müalicəsi
1. H. pylori-nin aradan qaldırılması:
İkili və ya üçlü dərman terapiyası:
Antibiotiklər (amoksisillin, klaritromisin və ya metronidazol).
Proton pompa inhibitorları (PPI) (omeprazol, pantoprazol və s.).
2. Mədə turşusunun azalması:
Proton pompa inhibitorları (PPI):
Mədə turşusunun istehsalını azaldır.
H2 reseptor antagonistləri:
Ranitidin, famotidin və s.
Antiasidlər:
Turşuluğun müvəqqəti neytrallaşdırılması üçün.
3. NSAİD istifadəsinin idarə olunması:
NSAİD istifadəsi məhdudlaşdırılmalı və ya qoruyucu dərmanlarla birləşdirilməlidir (məsələn, PPI).
4. Pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri:
Qidalanma: Turşulu və ədviyyatlı qidalardan çəkinin.
Siqareti tərgitmək: Sağalma prosesini sürətləndirir.
Spirt istifadəsini məhdudlaşdırmaq: Mədə divarını qorumağa kömək edir.
5. Cərrahi müdaxilə (nadir hallarda):
Ağırlaşmalar zamanı, məsələn, perforasiya və ya davamlı qanaxma.
Xoranın Qarşısını Alma Yolları
H. pylori infeksiyasını idarə edin:
Yaxşı gigiyena və təmiz qida ilə infeksiya riskini azaldın.
Dərman istifadəsinə diqqət:
NSAİD istifadəsini məhdudlaşdırın və həkimlə məsləhətləşmədən istifadə etməyin.
Sağlam həyat tərzi:
Siqaretdən və alkoqoldan uzaq durun.
Stress idarəetmə texnikalarını tətbiq edin (məsələn, yoga və ya meditasiya).
Balanslı pəhriz:
Turşulu və qıcıqlandırıcı qidalardan qaçın.
Hansı Hallarda Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Qarında davamlı yanma və ağrı.
Qanlı qusma və ya qara rəngli nəcis.
Tez-tez ürəkbulanma və ya iştahsızlıq.
Xəstəlik simptomlarının müalicəyə baxmayaraq davam etməsi.
Xora xəstəliyi vaxtında diaqnoz qoyulduqda və müalicə edildikdə tam sağala bilən bir vəziyyətdir. Həkim məsləhətlərinə əməl etmək və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə ağırlaşmaların qarşısını almaq mümkündür. Əlamətlərin şiddətlənməsi halında dərhal tibbi yardım almaq vacibdir.
