📍 Hidrosefaliyanın Növləri
NövXüsusiyyət
🔵 Kommunikə edən (açıq sistemli)Maye beyində yaranır, ancaq sorulması pozulub – subaraknoid sahədə problem
🔴 Kommunikə etməyən (qapalı sistemli)Maye axını bloklanıb – ventrikulyar sistem daxilində tıxanma var
👶 Konjenital (doğuşdan)Ana bətnində inkişaf dövründə yaranır (məsələn, spina bifida ilə əlaqəli)
📅 QazanılmışDoğuşdan sonra infeksiya, travma, şiş və ya beyin qanaması nəticəsində
⏳ Normal təzyiqli hidrosefaliya (NPH)Əsasən yaşlılarda rast gəlinir – təzyiq az, amma klinika var (trias: yeriş pozğunluğu + demans + sidik qaçırma)
⚠️ Əlamətlər (yaşa görə fərqlənir)
👶 Körpələrdə:
📏 Baş çevrəsinin anormal böyüməsi
👁️ “Gün batımı” baxışı (gözlər aşağıya yönəlmiş)
🔁 Fontanellərin (bəbəklərin) şişməsi
💤 Əsəbilik, zəif əmmə refleksi, tez yatmaq
🧠 İnkişafda gecikmələr
🧒 Uşaqlarda və Yetkinlərdə:
⚡ Baş ağrısı (xüsusilə səhərlər)
🤢 Qusma
🧍♂️ Yerişdə tarazlıq pozğunluğu
📉 Konsentrasiya və yaddaş problemləri
🚻 Sidik/nəcis saxlaya bilməmə
👀 Görmə bulanıqlığı və diplopiya
😕 Şüur bulanıqlığı, yuxululuq
🔬 Diaqnostika Yolları
MüayinəTəyinatı
🧠 MRTBeyində maye toplanma dərəcəsi, səbəb və ventriküllərin ölçüsü
📸 KTKəskin vəziyyətlərdə, sürətli görüntü üçün istifadə olunur
🌊 USM (neyrosonoqrafiya)Fontanellər açıq olduqda körpələrdə tətbiq edilə bilər
💉 Lumbal ponksiya (LP)Təzyiqin ölçülməsi və likvorun analizi üçün (NPH diaqnozu və infeksiya şübhəsində)
🩺 Müalicə Yolları
🔹 1. Şant Əməliyyatı (Ən geniş yayılmış üsul)
Ventrikuloperitoneal şant (VP şant): Beyin boşluğundakı artıq maye qarın boşluğuna yönləndirilir.
Qol altından və boyundan keçərək gizli şəkildə yerləşdirilir.
Şantlar təzyiqə həssasdır və tənzimlənə bilir (tənzimlənən şant sistemləri).
🔹 2. Endoskopik Üçüncü Ventrikulostomiya (ETV)
Qapalı sistemli hidrosefaliyada ventrikullar arasında alternativ maye axını yolu açılır.
Şant ehtiyacı olmadan mayenin normal dövr etməsi təmin olunur.
🔹 3. Müalicəyə Dəstək
Antibiyotiklər (infeksiyalı hallarda)
Epilepsiya əleyhinə dərmanlar
Reabilitasiya və nevropsixoloji dəstək (xüsusilə uşaqlarda)
⚙️ Əməliyyatdan Sonra Nəzarət və İzləmə
MərhələNəzarət
📆 1–2 həftəBaşın ölçüsü və yara yeri izlənir
🧠 1–3 ayMRT ilə şant funksiyası və beyin vəziyyəti yoxlanır
🩺 6 ay – 1 ilŞikayət yoxdursa, illik kontrol kifayətdir
❗ Əlamətlər təkrarlanarsaŞant tıxanması, infeksiya və ya təzyiq problemini düşünmək lazımdır
🚨 Şant Problemləri Hansılardır?
ProblemƏlamət
🔌 TıxanmaƏlamətlərin yenidən başlaması
🦠 İnfeksiyaQızdırma, yara yerində qızartı, qusma
⚙️ Mexaniki zədəŞant borusunun qırılması və ya yerdəyişməsi
✅ Xülasə:
Hidrosefaliya mütləq diaqnoz və izləmə tələb edən ciddi vəziyyətdir
Ən effektiv müalicə cərrahiyyədir (VP şant və ya ETV)
Erkən müdaxilə inkişaf geriliyini və ağırlaşmaları önləyə bilər
Əməliyyatdan sonra da uzunmüddətli nəzarət şərtdir
