Mədədə Ürəkbulanma və Qusmanın Mümkün Səbəbləri
1. Mədə-bağırsaq Problemləri
Qastroenterit: Mədə-bağırsaq iltihabı, tez-tez viruslar, bakteriyalar və ya parazitlər səbəbindən yaranır. Ürəkbulanma, qusma, ishal və qarın ağrısı ilə müşayiət oluna bilər. Bu vəziyyətə "mədə qripi" də deyilir.
Mədə xorası: Mədədə və ya onikibarmaq bağırsaqda yaralar ürəkbulanma və qusmaya səbəb ola bilər. Xoralar çox vaxt Helicobacter pylori infeksiyası və ya qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanların uzun müddətli istifadəsi nəticəsində yaranır.
Qastroezofageal reflü xəstəliyi (GERX): Mədə turşusunun qida borusuna geri axması ürəkbulanma və qusma ilə yanaşı yanma hissinə də səbəb ola bilər.
Bağırsaq tıxanması: Bağırsaqda hər hansı bir tıxanma (məsələn, iltihab, bağırsaq burulması və ya kəsilməsi) ürəkbulanma və şiddətli qusma ilə nəticələnə bilər.
2. Zəhərlənmə və Dərmanların Təsiri
Qida zəhərlənməsi: Zərərli bakteriyalar və ya toksinlər olan qidaların yeyilməsi ürəkbulanma və qusmaya səbəb olur. Tez-tez ishal və qarın ağrısı da müşahidə edilir.
Dərmanların yan təsirləri: Bəzi dərmanlar (xüsusilə antibiotiklər, opioidlər və kemoterapi dərmanları) ürəkbulanma və qusmaya səbəb ola bilər.
Kimyəvi zəhərlənmələr: Mədə pozulmasına səbəb olan kimyəvi maddələrin (məsələn, təmizləyici maddələr, dərmanların həddindən artıq qəbulu və ya kimyəvi qazlar) təsiri ürəkbulanma və qusmaya yol aça bilər.
3. Hamiləlik
Hamiləlik ürəkbulantısı: Hamiləlik dövründə xüsusilə ilk trimestrdə ürəkbulanma və qusma çox yaygındır və bu vəziyyətə adətən "səhər ürəkbulantısı" deyilir. Bu simptomlar hormonal dəyişikliklərlə əlaqəlidir və adətən gün ərzində azalıb artır.
4. Baş-Beyin Problemləri
Miqren: Şiddətli baş ağrısı ilə müşayiət olunan miqren ürəkbulanma və qusma ilə nəticələnə bilər.
Sarsıntı və ya baş travması: Baş travmaları və ya beyində zədə ürəkbulanma və qusma ilə müşayiət oluna bilər. Bu, beynin zədələnməsinə cavab olaraq ortaya çıxır.
Meninqit və ya beyində infeksiya: Beyin iltihabı və ya infeksiyalar, xüsusilə meninqit, ürəkbulanma, qusma, baş ağrısı və yüksək hərarətlə müşahidə olunur.
5. Hərəkət xəstəliyi və Vestibulyar Problemlər
Hərəkət xəstəliyi: Avtomobil, qayıq, təyyarə və ya hərəkət edən hər hansı vasitə ilə səyahət edərkən beyin və bədənin vestibulyar sistemi arasındakı uyğunsuzluq ürəkbulanma və qusmaya səbəb ola bilər.
Daxili qulaq problemləri: Daxili qulaqda balansla bağlı problemlər, məsələn, vertiqo (başgicəllənmə) ürəkbulanma və qusma ilə müşahidə edilə bilər.
6. Pankreas və Safra Kəsəsi Problemləri
Pankreatit: Pankreasın iltihabı ürəkbulanma, qusma və qarın ağrısına səbəb ola bilər.
Safra daşları və ya xolesistit: Safra daşları safra yollarında tıxanmaya səbəb olaraq ürəkbulanma və qusmaya gətirib çıxara bilər. Bu vəziyyətdə adətən qarının sağ yuxarı tərəfində ağrı da olur.
7. Stress və Psixoloji Faktorlar
Anksiyete və stress: Güclü stress və narahatlıq ürəkbulanma və qusma kimi fiziki simptomlara səbəb ola bilər. Bu vəziyyət adətən emosional gərginlik və ya qorxu ilə əlaqədardır.
8. Diabet və Metabolik Problemlər
Diabetik ketoasidoz: Diabetin düzgün idarə olunmaması nəticəsində qanda şəkərin çox yüksək olması ürəkbulanma və qusma ilə müşayiət olunan ağır bir vəziyyət yarada bilər.
Hipoglisemiya (qanda şəkərin azalması): Qan şəkəri çox aşağı olduqda ürəkbulanma və halsızlıq baş verə bilər.
Ürəkbulanma və Qusmanın Diaqnostikası
Ürəkbulanma və qusmanın səbəbini müəyyən etmək üçün həkim aşağıdakı üsullardan istifadə edə bilər:
Tibbi Tarix və Simptomların Qiymətləndirilməsi:
Həkim ürəkbulanma və qusmanın nə zaman başladığı, hansı qidalardan və ya vəziyyətlərdən sonra meydana gəldiyi və hər hansı digər simptomların (məsələn, qarın ağrısı, başgicəllənmə, ishal) olub-olmadığı haqqında suallar verəcək.
Qan Testləri:
Qan testləri böyrək və qaraciyər funksiyalarını, qanda elektrolit balansını və qan şəkərini yoxlamaq üçün istifadə oluna bilər. Hamiləlik testi də ürəkbulantının səbəbini müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Qastroenteroloji Testlər:
Mədə və bağırsaq problemlərindən şübhələnilirsə, endoskopiya və ya ultrasəs kimi testlər aparıla bilər.
Baş-Beyin Testləri:
Baş travması və ya miqren səbəbiylə ürəkbulanma və qusma varsa, maqnit rezonans tomoqrafiyası (MRT) və ya kompüter tomoqrafiyası (KT) kimi görüntüləmə testləri tələb oluna bilər.
Ürəkbulanma və Qusmanın Müalicəsi
Ürəkbulanma və qusmanın müalicəsi səbəblərə görə dəyişir:
1. Qastroenterit və ya Qida Zəhərlənməsi
Qastroenterit və ya qida zəhərlənməsi olan insanlara bol maye qəbul etmək və bədəni nəmləndirmək tövsiyə olunur. İnfeksiyalar səbəb olarsa, antibiotiklər təyin oluna bilər.
Mədə-bağırsaq problemləri zamanı antiemetiklər (ürəkbulanmanı azaltmaq üçün dərmanlar) təyin edilə bilər.
2. Hamiləlik Ürəkbulantısı
Hamiləlikdə ürəkbulanmanı idarə etmək üçün daha tez-tez, lakin kiçik porsiyalarla qidalanmaq və stresdən uzaq durmaq tövsiyə olunur. Hamiləlik zamanı xüsusi antiemetiklər də təyin oluna bilər.
3. Mədə Xorası və GERX
Mədə xorası və qastroezofageal reflü xəstəliyi üçün antiasidlər, proton pompası inhibitorları və ya H2 reseptor blokerləri təyin edilə bilər. Bu dərmanlar mədə turşusunu azaldaraq mədə-bağırsaq traktını qoruyur.
4. Hərəkət Xəstəliyi
Hərəkət xəstəliyi olan insanlara səyahət zamanı balansı qoruyan antihistaminlər və ya skopolamin kimi dərmanlar təyin oluna bilər.
5. Stress və Anksiyete
Stress və narahatlıqdan qaynaqlanan ürəkbulanma üçün sakitləşdirici texnikalar, psixoterapiya və ya anksiyolitiklər təyin oluna bilər.
6. Baş-Beyin Problemləri
Miqren və ya beyin travmaları nəticəsində yaranan ürəkbulanma zamanı ağrıkəsicilər və ya baş ağrısını idarə edən dərmanlar təyin oluna bilər. Beyin travmalarında isə təcili tibbi müdaxilə tələb olunur.
Evdə Ürəkbulanma və Qusmanın İdarə Edilməsi
Ürəkbulanma və qusmanı azaltmaq üçün evdə görülə biləcək bəzi tədbirlər:
Kiçik və tez-tez qidalanmaq: Həddindən artıq yeməkdən qaçmaq və gün ərzində kiçik porsiyalarla yemək qəbul etmək mədə narahatlığını azalda bilər.
Maye qəbulu: Bol su, elektrolit məhlulları və ya şəffaf mayelər içmək orqanizmin nəmlənməsini qorumağa kömək edər. Qusmadan sonra maye itkisini bərpa etmək vacibdir.
Zəncəfil və nanə çayı: Zəncəfil və nanə mədə pozulmasını və ürəkbulantısını sakitləşdirə bilər.
Başın hündür vəziyyətdə saxlanılması: Uzanarkən başın daha hündür mövqedə saxlanılması qastroezofageal reflü nəticəsində ürəkbulantını azalda bilər.
Nəticə
Mədədə ürəkbulanma və qusma, müxtəlif səbəblərlə əlaqədar ola bilən narahatedici simptomlardır. Qastroenterit və ya qida zəhərlənməsi kimi sadə vəziyyətlərdən tutmuş, daha ciddi xəstəliklərə qədər çox sayda problem ürəkbulantı və qusmaya səbəb ola bilər. Əgər bu simptomlar uzun müddət davam edərsə və ya şiddətlənərsə, ciddi xəstəlikləri istisna etmək və uyğun müalicə almaq üçün tibbi yardıma müraciət etmək vacibdir.
