PDX-in Səbəbləri
1. Ateroskleroz
Əsas səbəb aterosklerozdur – arteriyaların divarlarında yağ, xolesterol və digər maddələrin yığılması nəticəsində damarların daralması.
2. Digər Səbəblər
Diabet: Damarların zədələnməsinə və daralmasına səbəb ola bilər.
Hipertoniya: Yüksək qan təzyiqi damar divarlarını zəiflədir.
Siqaret Çəkmə: Damarların daralmasına və sərtləşməsinə səbəb olur.
Hiperxolesterinemiya: Xolesterol səviyyəsinin yüksək olması.
Genetik Faktorlar: Ailədə PDX tarixi olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir.
PDX-in Əlamətləri
1. Erkən Əlamətlər
Ayaqlarda və ya qollarda zəiflik və ya yorğunluq.
Hərəkət zamanı (yürüş, pilləkən qalxmaq) ağrı və ya narahatlıq hissi.
2. İrəliləmiş Əlamətlər
Klaudikasiya: Ayaqlarda hərəkət zamanı ağrı, kramp və ya yanma hissi.
Dərinin Rəng Dəyişiklikləri: Solğun və ya mavi rəngdə dəri.
Soyuq Hissiyat: Ayaq və ya əllərdə davamlı olaraq soyuq hissiyat.
Yaraların Gec Sağalması: Ayaqlarda və ya qollarda yaranan yaraların uzun müddət sağalmaması.
Saç və Dırnaq Dəyişiklikləri: Ayaq və ya əl barmaqlarında saçların tökülməsi və ya dırnaqların zəifləyişi.
3. Fəsadlar
Kritik İskemi: Ayaqlarda qan dövranının tamamilə kəsilməsi.
Qangrena: Qan dövranının olmaması səbəbindən toxuma ölümünün baş verməsi.
Diaqnoz
1. Fiziki Müayinə
Ayaqlarda zəif nəbz və ya qan dövranının zəif olduğu bölgələrin təyin edilməsi.
2. Testlər
Ankle-Brachial İndeks (ABI): Ayaq və qol arteriyalarındakı qan təzyiqini müqayisə edir.
Doppler Ultrasound: Damarların vəziyyətini və qan axınının sürətini qiymətləndirir.
Angioqrafiya: Damarların dəqiq görüntülənməsi üçün istifadə olunur.
MR Angioqrafiya və ya CT Angioqrafiya: Daha dəqiq görüntü təmin edir.
Müalicə Yolları
1. Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Siqaret Çəkməni Dayandırmaq: Damarların zədələnməsini yavaşlatmaq üçün vacibdir.
Fiziki Aktivlik: Gündəlik yürüşlər qan dövranını yaxşılaşdırır.
Qidalanma: Az yağlı və az xolesterinli qidalar qəbul etmək.
Diabet və Təzyiqin Nəzarəti: Qan şəkəri və qan təzyiqini idarə etmək.
2. Dərman Müalicəsi
Antikoaqulyantlar: Qan laxtalanmasını azaltmaq üçün.
Statinlər: Xolesterin səviyyəsini azaltmaq üçün.
Antihipertenziv Dərmanlar: Qan təzyiqini idarə etmək üçün.
Vazodilatorlar: Damarların genişlənməsinə kömək edir.
3. Minimal İnvaziv Prosedurlar
Angioplastika: Daralmış damarların genişləndirilməsi üçün balon kateter istifadə olunur.
Stentləşdirmə: Damarın açıq qalmasını təmin etmək üçün stent yerləşdirilir.
4. Cərrahi Müdaxilə
Bypass Cərrahiyyəsi: Daralmış və ya tıxanmış damarın ətrafından yeni bir qan axını yolu yaradılır.
Endarterektomiya: Damar divarından aterosklerotik yığıntıların təmizlənməsi.
5. Reabilitasiya
Fizioterapiya və ayaq məşqləri qan dövranını yaxşılaşdırır və simptomları azaldır.
PDX-in Qarşısının Alınması
Sağlam Həyat Tərzi:
Düzgün qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət və siqaretdən uzaq durmaq.
Risk Faktorlarının İdarəsi:
Diabet, hipertoniya və xolesterin səviyyəsini nəzarətdə saxlamaq.
Regulyar Tibbi Müayinələr:
Yüksək risk altında olan şəxslərin damar sağlamlığını müntəzəm olaraq izləməsi.
Nəticə
Periferik damar xəstəliyi erkən diaqnoz və müalicə ilə effektiv şəkildə idarə oluna bilər. Həyat tərzi dəyişiklikləri, dərmanlar və lazım gəldikdə cərrahi müdaxilələr qan dövranını yaxşılaşdıraraq xəstənin həyat keyfiyyətini artırır. Simptomlar müşahidə edilərsə, vaxtında bir damar cərrahına və ya kardioloqa müraciət etmək vacibdir.
