1. Serebrovaskulyar Xəstəliklər Nədir?
📌 Serebrovaskulyar xəstəliklər beynin qan dövranını pozaraq nevroloji fəsadlara səbəb olan xəstəliklərdir.
🔹 Bu xəstəliklərin əsas səbəbi damarların daralması, tıxanması və ya partlamasıdır.
🔹 Nəticədə beyin toxumaları lazımi oksigen və qida ala bilmir və zədələnir.
🔹 Damar problemi qısa müddətdə (insult) və ya uzun müddət ərzində (xroniki beyin qan dövranı çatışmazlığı) inkişaf edə bilər.
📌 Erkən diaqnoz və müalicə həyati təhlükənin qarşısını almaq üçün vacibdir!
2. Serebrovaskulyar Xəstəliklərin Növləri
🚨 Beyin damarlarına təsir edən müxtəlif xəstəliklər mövcuddur. Ən çox rast gəlinənlər:
🔹 1. İskemik İnsult (Beyin Trombozu və ya Emboliyası)
✔ Beyin arteriyalarının tıxanması və ya daralması nəticəsində yaranır.
✔ Beyinə gedən qan axını azaldığı üçün beyin hüceyrələri oksigensiz qalır və zədələnir.
📌 Əsas səbəblər:
✔ Arterioskleroz (damar sərtliyi)
✔ Yüksək qan təzyiqi (hipertoniya)
✔ Xolesterin yığılması (ateroskleroz)
✔ Qan laxtalanması (tromb)
🔹 2. Hemorragik İnsult (Beyin Qanaması)
✔ Beyin damarının partlaması nəticəsində qan beyin toxumalarına yayılır və sinir hüceyrələrinə zərər verir.
✔ Bu, əsasən hipertoniya, anevrizma və ya travma nəticəsində baş verir.
📌 Əsas səbəblər:
✔ Nəzarətsiz yüksək qan təzyiqi
✔ Anevrizma və damar malformasiyaları
✔ Travmalar və baş zədələri
🔹 3. Beyin Aterosklerozu (Damar Tıxanıqlığı)
✔ Beyin damarlarının içərisində xolesterin və yağ yığıntıları (plaqlar) toplanaraq tıxanıqlıq yaradır.
✔ Bu qan dövranını məhdudlaşdıraraq insult riskini artırır.
📌 Risk faktorları:
✔ Siqaret çəkmək və spirtli içkilər
✔ Yüksək xolesterin və pis qidalanma
✔ Hərəkətsiz həyat tərzi
🔹 4. Serebral Anevrizma (Beyin Damar Baloncuğu)
✔ Damar divarında zəifləmə nəticəsində yaranan balonvari genişlənmədir.
✔ Partlayarsa, beyin qanamasına və həyati təhlükəyə səbəb ola bilər.
📌 Əsas risk faktorları:
✔ Genetik faktorlar və damar zəifliyi
✔ Hipertoniya və siqaret çəkmək
✔ Stress və alkoqol istifadəsi
🔹 5. Keçici İskemik Hücum (Mini-İnsult, TİA)
✔ Beyinə gedən qan axınının qısa müddətlik dayanmasıdır.
✔ İnsult kimi simptomlar verə bilər, lakin qalıcı zədə yaratmaz.
✔ Böyük insult riskinin xəbərçisi ola bilər!
📌 Əsas simptomlar:
✔ Qısa müddətli danışıq və ya görmə problemi
✔ Ətraflarda müvəqqəti zəiflik və keyimə
📌 Təcili müalicə olunmasa, insult riski yüksəkdir!
3. Serebrovaskulyar Xəstəliklərin Simptomları
🚨 Beyin damarlarının zədələnməsi müxtəlif nevroloji əlamətlərlə özünü göstərə bilər.
✔ Ani və şiddətli baş ağrısı (xüsusilə beyin qanamasında)
✔ Üzdə, qolda və ya ayaqda qəfil zəiflik və ya iflic
✔ Danışıq və ya nitq problemləri
✔ Görmə pozğunluğu və ikiqat görmə
✔ Başgicəllənmə və tarazlıq itkisi
✔ Şüurun bulanması və ya ani huş itirmə
📌 Bu simptomlar hiss olunarsa, dərhal təcili tibbi yardım çağırılmalıdır!
4. Serebrovaskulyar Xəstəliklərin Müalicəsi
📌 Müalicə xəstəliyin növünə görə fərqlənir.
✅ 1. Dərman Müalicəsi
✔ Antikoaqulyantlar (Qan durulaşdırıcılar) – Tromboz və emboliya riskini azaldır (Məsələn, Aspirin, Warfarin, Clopidogrel).
✔ Antihipertenzivlər – Qan təzyiqini normallaşdırır (Məsələn, Beta-blokatorlar, ACE inhibitorları).
✔ Statinlər – Xolesterini azaldaraq ateroskleroz riskini aşağı salır (Məsələn, Atorvastatin, Rosuvastatin).
✔ Diuretiklər və damar genişləndiricilər – Beyinə qan axınını yaxşılaşdırır.
📌 Dərmanlar insult və damar xəstəliklərinin qarşısını almağa kömək edir.
✅ 2. Endovaskulyar və Cərrahi Müalicə
🚀 Ağır hallarda, xüsusilə anevrizma və damar tıxanıqlığında cərrahiyyə tətbiq edilə bilər.
✔ Trombolitik terapiya – Trombu həll etmək üçün istifadə edilir (Təhlükəli insultlarda dərhal tətbiq edilməlidir!).
✔ Endovaskulyar Stent və ya Balon Angioplastikası – Tıxanmış damarların açılması üçün minimal invaziv üsul.
✔ Karotid Endarterektomiya – Şah damarlarında yığılmış xolesterin təmizlənir.
✔ Anevrizma Kliplənməsi və ya Koiling Metodu – Partlama riskini azaltmaq üçün anevrizma bağlanır.
📌 Bu üsullar qan dövranını bərpa edərək beyin funksiyalarını qorumağa kömək edir.
✅ 3. Reabilitasiya və Fiziki Terapiya
✔ Nitq və hərəkət qabiliyyətini bərpa etmək üçün müalicə proqramları
✔ Fiziki terapiya və məşqlər – İnsult sonrası əzələ funksiyalarını gücləndirir.
✔ Nevropsixoloji dəstək və psixoterapiya – Beyin funksiyalarının bərpasına kömək edir.
📌 İnsult və ya digər beyin zədələrindən sonra müalicə müddəti nə qədər tez başlanarsa, sağalma şansı bir o qədər yüksəkdir.
Son Söz: Serebrovaskulyar Xəstəliklərdən Necə Qorunmaq Olar?
💡 Qan təzyiqinizi nəzarətdə saxlayın, siqareti tərgidin və sağlam qidalanın.
🚀 Fiziki aktiv olun və stressdən uzaq durun.
📌 Risk faktorlarını erkən idarə etməklə, beyin sağlamlığınızı qorumaq mümkündür! 💙✨
