Sümük İliyinin Aspirasiyası
Sümük iliyinin aspirasiyası, bir iynə vasitəsilə sümük iliyi boşluğundan maye şəklində nümunə götürülməsi prosesidir. Bu nümunə, sümük iliyindəki hüceyrələrin tərkibi və sağlamlığı haqqında məlumat verir. Aspirasiyada əldə edilən maye nümunəsi qan hüceyrələrinin istehsalı və inkişafını göstərir.
Sümük İliyi Aspirasiyasının Əsas Addımları:
Hazırlıq: Prosedur adətən xəstənin qarnı üstə uzanması ilə aparılır və lokal anesteziya tətbiq olunur. Prosedur öncəsi xəstəyə sakitləşdirici dərmanlar verilə bilər.
İynənin yerləşdirilməsi: Həkim, xüsusi bir iynəni adətən qalça sümüyünə (çanaq sümüyü) yerləşdirir. Nadir hallarda, döş sümüyü də istifadə edilə bilər.
İlinin çıxarılması: İynə vasitəsilə sümük iliyi boşluğundan maye iliyi nümunəsi götürülür. Bu nümunə mikroskop altında incələnir və xüsusi testlər (sitogenetika, axın sitometriyası və ya molekulyar testlər) vasitəsilə təhlil edilə bilər.
Sümük İliyi Aspirasiyasının İstifadə Olunduğu Hallar:
Qan xərçəngləri: Leykemiya, limfoma və mieloma kimi qan xərçənglərinin diaqnozu və izlənməsi.
Anemiya növləri: Sümük iliyi hüceyrələrinin istehsalında olan problemləri müəyyən edərək anemiya növlərini dəqiqləşdirmək üçün.
Mielodisplastik sindromlar: Bu sindromlar zamanı sümük iliyi düzgün şəkildə yetkin qan hüceyrələri istehsal edə bilmir.
Trombosit pozğunluqları: Trombositlərin düzgün istehsal edilmədiyi və ya qeyri-normal olduğu vəziyyətlərin diaqnozu üçün.
İnfeksiyalar və iltihablı xəstəliklər: Sümük iliyi mənşəli infeksiyalar və ya iltihablı proseslərin təhlili.
Sümük İliyi Biopsiyası
Sümük iliyi biopsiyası, sümükdən və sümük iliyindən kiçik bir parçanın (solid nümunənin) çıxarılması prosedurudur. Biopsiya, sümük iliyinin ümumi strukturu və təşkilatı haqqında daha çox məlumat verir, çünki bu nümunədə həm sümük hüceyrələri, həm də ilik toxuması təhlil edilə bilir.
Sümük İliyi Biopsiyasının Əsas Addımları:
Hazırlıq: Aspirasiyada olduğu kimi, biopsiya da xəstənin qarnı üstə uzanması və lokal anesteziya altında həyata keçirilir. Sakitləşdirici dərmanlar da verilə bilər.
İynənin yerləşdirilməsi: Xüsusi bir iynə adətən qalça sümüyünə yerləşdirilir. Anesteziya tətbiq edildikdən sonra həkim, iynə vasitəsilə kiçik bir sümük və ilik nümunəsi götürür.
Nümunənin çıxarılması: Biopsiyada əldə edilən nümunə daha sərt toxuma nümunəsi olduğu üçün, hüceyrələrin strukturu və sümük iliyinin ümumi vəziyyəti haqqında daha ətraflı məlumat verir. Biopsiya nümunəsi də mikroskop altında incələnir və histopatoloji analizlər aparılır.
Sümük İliyi Biopsiyasının İstifadə Olunduğu Hallar:
Xərçənglərin diaqnozu və izlənməsi: Xüsusilə leykemiya, limfoma və çoxlu miyeloma kimi qan xərçənglərinin dəqiq diaqnozu üçün.
Mielofibroz: Sümük iliyinin toxumalarının zədələnməsi və fibrozlaşması bu test vasitəsilə aşkarlanır.
Mielodisplastik sindromlar: Bu sindromlar zamanı sümük iliyi biopsiyası sümük iliyindəki hüceyrə istehsalını qiymətləndirmək üçün istifadə olunur.
Xroniki anemiyalar və qan xəstəlikləri: Anemiyanın növünü və səbəbini müəyyən etmək üçün.
İltihablı və otoimmun xəstəliklər: Sümük iliyində qeyri-adi hüceyrə toplularını və ya iltihab proseslərini aşkarlamaq üçün.
Sümük İliyinin Aspirasiyası və Biopsiyasının Fərqləri:
Aspirasiyada sümük iliyindən yalnız maye nümunəsi götürülür, bu da fərdi hüceyrələrin təhlili üçün istifadə olunur.
Biopsiyada isə həm sümük, həm də sümük iliyi nümunəsi götürülür və bu nümunə ilə sümük iliyinin strukturu və ümumi vəziyyəti qiymətləndirilir.
Aspirasiyada hüceyrələrin morfologiyası və sayı haqqında məlumat verilir, biopsiyada isə hüceyrələrin yerləşməsi və sümük iliyinin toxuması haqqında daha dərin məlumat əldə edilir.
Hər İki Prosedurun Birlikdə İstifadəsi:
Çox vaxt sümük iliyi aspirasiyası və biopsiyası birlikdə aparılır. Birlikdə tətbiq edildikdə, bu prosedurlar sümük iliyinin həm hüceyrə tərkibi, həm də strukturu haqqında daha dolğun bir mənzərə təqdim edir. Beləliklə, leykemiya, limfoma, mieloma kimi xəstəliklərin diaqnozu və izlənməsi daha dəqiq aparıla bilər.
Prosedurların Riskləri və Fəsadları:
Hər iki prosedur ümumiyyətlə təhlükəsizdir, lakin bəzi hallarda yüngül fəsadlar ola bilər:
Ağrı: Prosedur zamanı yerli anesteziya tətbiq olunsa da, bəzi xəstələrdə prosedurdan sonra yüngül ağrı və narahatlıq ola bilər.
Qançır və qanaxma: Nadir hallarda prosedur sahəsində qanaxma və ya qançır meydana gələ bilər.
İnfeksiya riski: İnfeksiya çox nadirdir, lakin prosedur steril şəraitdə aparılmalıdır.
Nəticə
Sümük iliyinin aspirasiyası və biopsiyası qan və sümük iliyi xəstəliklərinin diaqnozu və izlənməsi üçün əvəzolunmaz prosedurlardır. Bu testlər sümük iliyindəki hüceyrələrin vəziyyəti və strukturu haqqında ətraflı məlumat verərək leykemiya, limfoma, çoxlu miyeloma və digər qan xəstəliklərinin erkən aşkarlanmasında və təqibində vacib rol oynayır. Prosedurlar ümumiyyətlə lokal anesteziya altında təhlükəsiz şəkildə aparılır və diaqnoz qoymaq üçün çox dəyərli məlumatlar verir.
